، (اخبار رسمی): کاتالیست ماده ای شیمیایی است که به فعالیتهای شیمیایی سرعت داده و ضمن آن مصرف نمی شود.
کاتالیستهای مورد نیاز صنایع پالایشی و پتروشیمی به عنوان کالاهای مصرفی در مجتمع های عملیاتی مختلف، همیشه به عنوان یکی از دغدغه های صاحبان صنایع از جهت تامین کیفیت و قیمت مطلوب، مطرح بوده است.
کاتالیست مــاده ای اســت کــه ســرعت یــک واکنــش شــیمیایی را افزایــش میدهــد، در حالیکــه حیــن فعــل و انفعــاالت شــیمیایی مصــرف نمیشــود. بــازار کاتالیســتها را میتــوان از دیدگاههــای مختلفــی بررســی کــرد، بــر ایــن اســاس میتــوان بــرای کاتالیســتها طبقه بندیهــای مختلفی ارائه نمود. ما در راساپترو تک از کاتالیست ها استفاده های بی شماری در جهت کار بر روی پروژه های باارزشی انجام می دهیم.
طبقه بندی براساس نوع عملکرد
از نظــر عملکــرد، کاتالیســتها بــه دو دســته ی عمــده ی هومــوژن همگن و هیتــروژن غیرهمگن تقســیم میشــوند. عملکــرد همگن بــه معنــای فرآینــد شـیمیایی مـواد هم فاز و عملکـرد غیرهمگن بـه معنـای فرآینـد شــیمیایی مــواد غیر همفاز اســت.
توســعه ی هــر کــدام از ایــن انــواع کاتالیســتها، بــه معنــای رشــد صنایــع مرتبــط بــا آنهــا اســت. کاتالیســتهای غیرهمگن در رشــد صنایــع پالایشــگاهی و پتروشـیمی بسـیار اهمیـت دارنـد و کاتالیسـتهای همگن، امـکان فرآیندهــای ســریعتر شــیمیایی را بــه وجــود میآورنــد.
طبقه بندی بر اساس نوع مواد سازنده مــواد پایــه ی ســازندهی کاتالیســتها شــامل زئولیــت و پایه هــای فلــزی و همچنیــن برخــی پایه هــای آلــی اســت. کاتالیســتهای پایـه زئولیتـی و فلـزی عمدتـا در صنایـع پاالیشـگاهی و محیطزیسـتی مصــرف دارنــد و کاتالیســتهای بــا پایــه ی آلــی در صنایــع پلیمــری مصـرف دارنـد.
بنابرایـن میـزان رشـد هـر کـدام از ایـن صنایـع، میـزان نیــاز بــه مــواد پایــه بــرای تولیدکننــدگان کاتالیســت را مشــخص میکنــد.
طبقه بندی براساس صنایع مصرف کننده کاتالیســتها در چنــد صنعــت مهــم اســتفاده عمــده دارنــد:
- پالایشــگاهها
- پتروشــیمی های پلیمــری
- پتروشــیمی های غیرپلیمــری و صنایـع محیط زیسـتی
- صنایع فولاد که مصرف محدودی دارند.
کاتالیستهای فرایندی، در صنایع پتروشیمی نقش ارزنده ای دارند.
نگاهی به صنعت کاتالیست در ایران
در ایــران کاتالیســتهای پاالیشــگاهی و پتروشــیمی بخش عمده ای از مصــرف را شامل میشوند. در حال حاضر در کشور عزیزمان ایران 9 پالایشگاه نفت خام، 02 پالایشگاه گاز و بیش از 35 مجتمع پتروشیمی وجود دارد که هر یک از آنها به منظور تبدیل مواد خام ورودی خود به محصولات با ارزش افزوده ی بیشتر، نیاز به کاتالیست دارند.
بدیهی است که تنوع کاتالیستهای مصرفی در صنعت پتروشیمی به دلیل تعدد فرایندها و محصولات بیشتر از صنعت پالایشگاهی باشد. به طور کلی برای درک بازار کاتالیستهای صنعتی در ایران، بهترین نوع طبقه بندی، طبقه بندی بر اساس صنایع مصرف کننده است.
کاتالیستهای پالایشگاهی پالایشگاههای نفت به منظور تبدیل نفت خام ورودی خود به محصوالت مصرفی همچون گاز مایع )LPG ،)بنزین، نفت گاز، نفت سفید و نفت کوره؛ نیاز به فرایندهای کاتالیستی مختلفی دارند.
هر چقدر نرخ تبدیل نفت خام به محصوالت سبکتر )بنزین و دیزل( و دارای استاندارد کیفی و زیستمحیطی بیشتر باشد، تعداد فرایندهای کاتالیستی نیز بیشتر و متنوعتر و نتیجتا میزان مصرف کاتالیستها نیز بیشتر خواهد بود.
در حال حاضر کاتالیستهای مهم و پرکاربرد صنعت پاالیش کشور شامل:
1 کراکینگ بستر سیال )
RFCC/FCC) 2 کراکینگ با هیدروژن/آیزوماکس )Cracking Hydro )واحدهای تبدیلی )Naphtha Reforming( نفتا ریفورمینگ
3 واحدهای کیفی سازی
4 تصفیه هیدروژنی )Treating Hydro) )Isomerization( ایزومریزاسیون
به طور معمول واحدهای پالایشگاهی را میتوان به دو دستهی واحدهای تبدیلی )سبکسازی( و واحدهای کیفیساز تقسیم بندی نمود.
سه کاتالیست اول اشاره شده در باال متعلق به فرایندهای تبدیلی میباشند و دو کاتالیست باقی نیز به منظور تولید محصوالت منطبق با استانداردهای کیفی و زیست محیطی )کاهش میزان گوگرد و ترکیبات آروماتیکی( مورد استفاده قرار میگیرند.
طی سالهای گذشته با اجرایی شدن طرحهای توسعه ای پالایشگاههای موجود جهت ارتقای الگوی پاالیشی از دو حیث کمی و کیفی، واحدهای متعدد فرایندی طراحی و احداث گردید.
به طور مثال طی سالهای 91 و 90 دو پالایشگاه آبادان و امام خمینی )ره( شازند اراک در طرحهای توسعهای خود موفق به راهاندازی واحدهای FCC و RFCC شدند و بعد از بهره برداری از این واحدها میزان تولید محصوالت ارزشمند و با کیفیت همچون بنزین افزایش قابل توجهی پیدا کرد و از طرف دیگر میزان تولید محصوالت سنگین و کم ارزش همچون نفت کوره نیز کاهش پیدا کرد.
این در حالی است که واحدهای فرایندیRFCC/FCC سالانه در شرایط اسمی خود چیزی در حدود 05311 تن کاتالیست نیاز دارند. یکی دیگر از کاتالیستهای پراهمیت صنعت پالایش میتوان به کاتالیستهای کیفیت سازی تصفیه با هیدروژن )HDS )اشاره نمود که با توجه به اجرایی شدن استانداردهای کیفی و زیست محیطی برای محصوالت تولیدی در پالایشگاهها، این کاتالیستها نیز به منظور کاهش میزان گوگرد موجود در فراوردههای هیدروکربوری به طور گستردهای مورد استفاده قرار میگیرد.
به طور معمول فرایندهای موجود در مجتمع های پتروشیمی را میتوان به دو دسته ی پلیمری و غیرپلیمری تقسیم بندی نمود و در نتیجه میتوان کاتالیستهای مصرفی در این بخش از صنعت نفت و گاز را نیز به دو بخش کاتالیست واحدهای غیرپلیمری و کاتالیست واحدهای پلیمری طبقه بندی نمود. کاتالیستهای مورد نیاز صنایع پالایشی و پتروشیمی به عنوان کالاهای مصرفی در مجتمع های عملیاتی مختلف، همیشه به عنوان یکی از دغدغه های صاحبان صنایع از جهت تامین کیفیت و قیمت مطلوب، مطرح بوده است.
به همین منظور طی سالهای اخیر شرکتهای متعددی در داخل کشور با توجه به شرایط سیاسی کشور و البته سرریز شدن پژوهشهای صورت گرفته در دانشگاهها با توجه به رشد تحصیلات تکمیلی و همچنین افزایش تعداد شرکتهای دانش بنیان، مدعی توان تولید کاتالیستهای مورد نیاز صنعت شده اند.
در این بین مشاهده شده است که علی رغم وجود شرکتهای متعدد و مدعی در داخل کشور، همچنان کاتالیستهای مورد نیاز مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاهی از خارج از کشور به طور خاص از کشور چین و البته روسیه وارد میگردد.
با توجه به وجود مجتمع های بالفعل و بالقوه پالایشگاهی و پتروشیمیایی در داخل کشور، چیزی در حدود 911 میلیون دلار ارزش مصرف سالیانه کاتالیست در ایران است که سهم کاتالیستهای پتروشیمیایی با توجه به تعدد و تنوع فرایندهای به کارگیری شده، تقریبا 431 میلیون دلار در سال است.
وجود ارتباط مستقیم بین دو بخش توسعه تکنولوژی فرایندی و توسعه تکنولوژی کاتالیستی و البته توجه به ماهیت این دو بخش که زمانبر و هزینه بر خواهند بود، میتوان انتظار به توسعه صنعت کاتالیست در کشور داشت.
با توجه به بازارهای رقابتی موجود در جهان در هر رشته صنعت و بالتبع صنعت کاتالیست، نیاز است شناخت دقیقی از بازیگران اصلی این صنعت در دنیا بدست آورد. با توجه به وجود ارتباطات تنگاتنگ بین صاحبان فناوری فرایندهای پالایشگاهی و پتروشیمی و تولید و تامین کنندگان کاتالیست ها در زنجیره جهانی، باید تحلیل مناسبی از مدل همکاریها و استراتژیهای آینده این شبکه انجام داد تا بتوان توانمندیها و ابزار الزم به منظور رقابت پذیری با این شبکه را در داخل کشور برای کاتالیستهای اولویت دار کشور ایجاد نمود. ما در راساپترو تک خدمات مربوط به مدیریت پروژه و مشاوره را اجرا می کنیم.
### پایان خبر رسمی