وظایف سازمان آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی به شرح زیر تعیین شده است:
1- ارتباط، همکاری، هماهنگی و مشورت با مراکز علمی، نظامی، پزشکی و سایر سازمان‌ها و اشخاص مربوطه.
2- تعیین صلاحیت فنی و امکانات شرکت‌های خصوصی و دولتی با عنوان‌های مختلف، اعم از طرح‌ایمنی یا شارژ کننده و فروشنده و سازنده ماشین‌ها، قطعات، ادوات و تجهیزات مختلف مربوط به امور‌ایمنی و نجات و آتش‌نشانی در سطح جامعه.
3- اشاعه و به کارگیری رشته‌های ورزشی بین کارکنان سازمان، مخصوصاً نیروهای عملیاتی، به منظور تقویت و آمادگی جسمانی و بالابردن روحیه افراد که لازمه‌این حرفه است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357 تا پایان سال 1368 مجموعه آتش‌نشانی رشد سریعی داشت و مجموع‌ایستگاه‌ها به 26ایستگاه اطفاء‌حریق و 7ایستگاه امداد و نجات رسید.
با گسترش فعالیت شهرداری تهران در سال‌های اخیر و لزوم گسترش فضاهای‌ایمن و تعمیق و تعمیم فرهنگ‌ایمنی، در سطح شهر تهران، برنامه‌هایی اصولی همچون آموزش شهروندان و‌ایجاد ساخت و سازهای مناسب و مقاوم در برابر زلزله و مطابق با استانداردهای جهانی در دستور کار قرار گرفت و‌این رویه کماکان ادامه دارد. هنوز هم‌این تعداد‌ایستگاه تکافوی نیازهای کلانشهری چون تهران را نمی کند. بنابراین، گسترش شبکه‌ایستگاه‌ها و آموزش شهروندان، همچنان درحال پیگیری است. کما‌این که 10ایستگاه جدید آتش‌نشانی درحال ساخت بوده و تعداد شهروندانی که برای مقابله با حریق و حوادث غیر مترقبه دیگر آموزش دیده‌اند، از 800 هزار نفر در سال 1379 به چندین میلیون نفر درسال جاری رسیده است.
طبق قانون، درشرایط عادی محدوده عمل آتش‌نشانی هر شهر و منطقه، همان شهر و در داخل محدوده همان منطقه است، اما در شرایط اضطراری، با هماهنگی از طرف مقام ذیصلاح و نیاز مراکز همجوار، فعالیت سازمان آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی مرز و محدوده مشخصی ندارد و مأموران آن مؤظف هستند درهر کجا که ضرورت اقتضا کند، به انجام وظیفه بپردازند.
تجهیز آتش‌نشانی به سیستم«GIS»
از مدتی پیش، برای نخستین بار درکشور و حتی در سطح خاورمیانه، سامانه امداد و نجات سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران موفق به کسب مجوز از شورای تأمین استان به منظور استفاده از سیستم «GIS» اطلاعات مسکن شده است که تاکنون به طور انحصاری در اختیار مرکز مخابرات شهر تهران بود.
از آنجا که سرعت در عملیات و اقدامات امداد و نجات و کوتاه کردن زمان رسیدن نیروهای آتش‌نشان به محل حادثه، بزرگ ترین دغدغه سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران است، بهره مندی از فناوری‌ها و تکنولوژی روز دنیا تأثیر زیادی بر بهبود عملکرد سیستم امداد و نجات، خصوصاً برای کلان شهری چون تهران دارد و به همین دلیل شورای تأمین استان به تجهیز سازمان آتش‌نشانی به سیستم «GIS» که سال‌هاست در کلان شهرهای توسعه یافته دنیا مورد استفاده ستادهای فرماندهی نیروهای امداد و نجات قرار می‌گیرد، موافقت کرده و درآینده نزدیک‌این سیستم در ستاد فرماندهی آتش‌نشانی تهران نصب خواهد شد.
عملکرد سیستم «GIS» چنین است که به محض تماس حادثه دیده با تلفن 125، نشانی محل تماس گیرنده، بر روی نقشه GIS مشخص و همزمان زنگ خطر نزدیک ترین‌ایستگاه آتش‌نشانی به محل حادثه، به صدا در می‌آید. صرفه جویی در استفاده از نیروی انسانی، سرعت عمل، کاهش خسارات مالی و جانی، کاهش احتمال خطای ستاد فرماندهی و دقت بیشتر در یافتن نشانی و کروکی محل حادثه، از دیگر مزایای بهره مندی از‌این سیستم است. به گفته رئیس سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران، از آنجا که تا چند وقت دیگر مجموعاً 120ایستگاه آتش‌نشانی مجهز به ناوگان امداد و نجات خواهد شد، زمان حضور نیروهای آتش‌نشان در محل آتش‌سوزی‌ها به سه دقیقه، که مطابق با استانداردهای جهانی است، کاهش می‌یابد. ناگفته پیداست‌این استاندارد با درنظرگرفتن وسعت تهران، انبوه جمعیت، تراکم ساختمان‌ها و ازدحام ترافیک در معابر شهری، رکوردی بی نظیر برای نیروهای امدادی تهران در سطح جهان قلمداد خواهد شد.
روز ملی آتش‌نشانی
درکشور ما، که بیش از 160 سال سابقه آتش‌نشانی دارد و‌این امر حکایت گر توجه به‌ایمنی، حداقل طی 5/1 قرن گذشته است، برای ارتقاءایمنی و افزایش مصونیت مردم و جامعه در برابر آسیب‌های ناشی از حوادث (اعم از طبیعی و غیر طبیعی) روز هفتم مهر ماه به عنوان روز آتش‌نشانی تعیین شده و به دلیل آن که درهیچ جامعه‌ای نمی توان به‌ایمنی، به صورت صد در صد دست یافت، کارشناسان معمولاً از اصلاحاتی نظیر «ارتقاءایمنی» و «سطح پیشرفت‌ایمنی» استفاده می‌کنند و سطح پیشرفت‌ایمنی را در رابطه تنگاتنگ با توسعه می‌دانند و با هدف حداکثر کردن سطح پوشش‌ایمنی، هدف دستیابی به حداکثر توسعه را تعقیب می‌کنند و با‌این نگرش می‌توان گفت هدف از نامگذاری روز هفتم مهر ماه به عنوان روز ملی‌ایمنی و آتش‌نشانی، تلاش برای تبدیل توجه به‌ایمنی به یک فرهنگ در کشور است.
چند توصیه و یادآوری
ستاد فرماندهی آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی تهران بزرگ، به صورت 24 ساعته با 60 خط تلفن 125 در خدمت شهروندان است و کم و بیش سایر شهرستان‌ها نیز از امکانات مشابهی برخوردارند و مأموران آتش‌نشانی در تمام ساعات شبانه روز آماده‌اند تا دقایقی بعد از وقوع حادثه آتش‌سوزی، در هر نقطه‌ای از شهرهای مختلف، در اسرع وقت خود را به محل حادثه برسانند.
سازمان آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی تهران، ضمن توصیه به شهروندان برای رعایت ضوابط و استانداردهایی که می‌تواند از وقوع حوادث مختلف پیشگیری کند. نکاتی را پیوسته به ساکنان شهرهای مختلف یادآوری کرده که اهم آن‌ها به شرح زیر است:
1- هنگام تماس با تلفن 125 آدرس محل حادثه را به صورت کامل و به ترتیب خیابان اصلی، خیابان فرعی، کوچه و پلاک شهرداری به ستاد فرماندهی اعلام کنید و چنانچه محل حادثه دریکی از بزرگراه‌ها واقع است، جهت حرکت و علامت مشخصه محل را، که باعث تسریع در یافتن آدرس می‌شود، اعلام کنید.
2- ضمن‌این که شماره تلفن 125 را به خاطر می‌سپارید، در منازل به کودکان و سالمندان خانواده و در کارگاه‌ها، کارخانجات و سایر واحدهای شغلی شماره 125 را به کلیه کارکنان بیاموزید و برای احتیاط روی دستگاه تلفن، یا جایی که به راحتی درمعرض دید باشد بنویسید، تا در شرایط اضطراری، اولین نفری که متوجه وقوع حادثه می‌شود، بتواند مأموران سازمان آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی را در جریان قرار دهد.
3- حوادثی که سازمان آتش‌نشانی توانایی پوشش دادن آن‌ها را دارد، عبارت است از:هر نوع آتش‌سوزی، محبوس شدن افراد زیر آوار ساختمان، داخل آسانسور یا خودروهای تصادفی، سقوط درخت، سقوط اشیاء از بلندی یا اشیایی که در معرض سقوط قرار دارد و ممکن است درصورت سقوط لطمات مالی و جانی‌ایجاد کند، سقوط در چاه، کانال آب، رودخانه، سد و استخر، همچنین رویارویی با گازگرفتگی در چاه و قنات، حوادث ناشی از سیل و آبگرفتگی، خطر ناشی از حضور یا حمله حیوانات وحشی و موذی، حوادث ناشی از چرخ گوشت‌های خانگی یا صنعتی، حلقه‌های فلزی، تسمه نقاله، دستگاه برش، سوختگی‌های ناشی از اسید ها یا آب جوش و روغن‌های داغ، ریزش چاه، ریزش ساختمان، ریزش معدن و....
ضمناً کلیه واحدهای آتش‌نشانی درسطح کشور، پیوسته آماده ارائه نظریات کارشناسی، مشاوره‌ایمنی و پاسخگویی به پرسش‌های هموطنان عزیز هستند و شایسته است تلفن‌های ادارات آتش‌نشانی منطقه سکونت یا محل کار خود را تهیه کنید و در اختیار داشته باشید تا در مواقع ضروری بتوانید از راهنمایی و مشاوره کارشناسان سازمان آتش‌نشانی و خدمات‌ایمنی بهره مند شوید.
