، تهران , (اخبار رسمی): در آخرین روز فصل بهار در سالن حکمت دانشگاه گیلان، اتفاقی صورت گرفت که آغازگر تحولات در مسیر طراحی در زمینه وب،IT و اپلیکیشن‌های موبایل خواهد بود. IxDevent برای اولین بار در ایران برگزار شد و فعالان این حوزه را با طراحی تعامل به عنوان مبحثی میان رشته‌ای و مسئله مهم در تفکر طراحی مدرن آشنا کرد.
علاوه بر سخنرانان اصلی، دو پنل با حضور مزدک شکیبا، مسیح مقدم، کیارش آمالی‌وند و سام میری و پنل دوم اسما کروبی، میلاد نوری، حمید پورجم و سعید اسدنژاد برگزار شد و آرش برهمند راهبر پنل‌ها بود
در کنار کنفرانس طراحی تعامل کشور، در میز گردی کوتاه با سخنرانان اصلی گفتگویی انجام شد. اسما کروبی، بنیانگذار تیم UX و UX Director دیجی‌کالا، موسس شرکت تی آرا استدیو است و برای پروژه لنز ایرانسل در زمینه طراحی و تولید پروداکت کار می‌کند. بهنام محمدی سابقه همکاری با اکسون، پارک علم و فناوری دانشگاه تهران را دارد. فعالیت او در طراحی و توسعه است. پروداکت منیجر nivo، مشاور پاره‌وقت بانک پارسیان، ایساکو و چند استارتاپ است. شایان مهردوست UX Designer در کافه بازار و فعالیت اختصاصی در دیوار را در کارنامه دارد. پرهام خوشبخت مدیر ارشد محصولات شرکت صبا ایده است و روی پروژه‌های مختلف از قبیل آپارات و فیلیمو و ... کار می‌کند.
به نظر می‌رسد طراحی تعامل یک مبحث میان رشته‌ای است و مباحث متنوعی در آن نقش ایفا می‌کنند. چه مباحثی در طراحی نقش پررنگ‌تری دارند؟
اسما کروبی: تاکنون در کشور ما در مورد رفتارشناسی ایرانیان تحقیقی انجام نشده است. تحقیق در مورد فرهنگ افراد و ارتباط آن با رفتاری که بروز می‌دهند شاخه جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی است. طراحی تجربه کاربری دانشی میان رشته‌ای است که وام گرفته از تمام مسائل مربوط به انسان و کامپیوتر و مجموع آنها است.
بهنام محمدی: در دنیای وسیع طراحی تعامل فرآیندهایی برای شناسایی کاربر وجود دارد که به شناخت ما از رفتار کاربر منتج می‌شود و با قرارگرفتن در مسیر، طراحی را برای UX و UI دیزاینرها تسهیل می‌کند و از آنها می‌توان برای بهبود فرآیند و غنی‌تر کردن محتوا استفاده کرد.
شایان مهردوست: تکنولوژی و روانشناسی و اگر بخواهیم محصولی هم داشته باشیم به مدیریت مربوط می‌شود.
پرهام خوشبخت: UX و UI رابط بین کاربر، محصول و بیزینس هستند و سرمایه‌گذار هم در آن دخیل است. بحثی گسترده است و طراح باید از فیلدهای دیتا، بیزینس، مدیریت و طراحی هم اطلاعات اندکی داشته باشد. ولی معمولا در یک حوزه مثل تحلیل داده متخصص است.
موضوعاتی مانند طراحی تعامل ارتباط مستقیمی با مخاطب یا مشتری دارند. با این وجود به طور عمومی به اندازه‌ای که باید از این موضوعات نمی‌شنویم. دلیل آن چیست؟
اسما کروبی: مباحث مهمی مربوط به مهندسی کاربردپذیر، دیزاین و موشن دیزاین و تمامی مسائل مرتبط را دخیل می‌کند. طراحی تعامل در گستره بزرگ مفهوم UX گم می‌شود. قبلا در خارج از ایران شغلی با عنوان UX Designer وجود نداشت. الان مخاطب در محوریت قرار دارد چون استفاده‌کننده اصلی است.
بهنام محمدی: user centered design معتقد است باید نیازهای کاربر سنجیده شود و نمونه اولیه آماده و تست شود. USD با یافتن و تعریف مشکلات کاربران نسبت به حل آنها اقدام به ایده‌پردازی و ساخت نمونه اولیه و تست آن می‌شود. این پروسه آنقدر ادامه پیدا می‌کند که طرح به بلوغ برسد. دلیل برجسته‌شدن میکرو اینتراکشن و اینتراکشن نیازهای کاربر است.
پرهام خوشبخت: UI Designer و UX Designer تقریبا از هم جدا شده‌اند و این پروسه در مسیر پیشرفت قرار دارد. در گذشته ارتباطات به اندازه امروز قوی نبود، فقط شرکت‌هایی می‌توانستند رشد کنند که قدرت تبلیغات داشتند و افراد هم به واسطه بیلبوردها با آنها آشنا می‌شدند.
امروزه همه به راحتی رسانه را در اختیار دارند، اینفلوانسرها به واسطه لایک یا دیس‌لایک یک سرویس برای محصولی که ارائه می‌دهید تبلیغ یا ضد تبلیغ می‌کنند. می‌توان بدون هزینه زیاد برای تبلیغات بزرگ شد. یکی از دلایل مهم شدن کاربران این است که با پوش تبلیغاتی نمی‌توان رشد کرد و نیاز به توجه به مباحث تجربه کاربری است.
شایان مهردوست: تدریس نشدن به عنوان رشته دانشگاهی از عوامل این اتفاق است. منابع فارسی خوبی وجود ندارد و تفاوت UX و UI ملموس نیست. از دهه 90 بدون تعریف مشخصی که بتواند این دو حوزه را از هم جدا کند به تفکیک آن پرداختند. به همین دلیل UX را می‌شناسند ولی IXD چندان شناخته شده نیست. این موضوع فقط محدود به ایران نیست و در سطح جهانی هم چندان جدا از هم نیستند.
در صنعت و دانشگاه نیز تفکیکی وجود ندارد. عدم وجود آموزش به صورت آکادمیک نیز حلقه مفقوده‌ای است که وجود دارد. گذشته از اینها طبق هرم مازلو ابتدا باید نیازهای سطح بیزینس رفع شود تا به رده Experience برسید. دغدغه مشکلات اقتصادی هنوز حل نشده و در بخش توسعه و تأمین هزینه‌های آن هستیم، با اینکه دیزاین کاربر محور است و اگر نیاز را درست تشخیص ندهیم و پاسخمان مناسب نباشد کاربر از آن محصول استفاده نمی‌کند، منابع مالی برای بخش مخاطب وجود ندارد.
در این زمینه در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته‌تر که به این موضوع اهمیت بیشتری می‌دهند در چه وضعیتی هستیم؟
اسما کروبی: دنیای نرم‌افزار و IT به دلیل حضور اینترنت قابل تحریم نیست. مطالعات وجود داشته ولی توان مالی برای استخدام یک تیم تحقیقاتی وجود ندارد. در گذشته قشر محدودی کاربر محصولات آنلاین بودند و نمایندگان آنها همان توسعه‌دهنده‌های نرم افزار بودند. وقتی مشاهده می‌کردند نظر مخاطب به تفکر خودشان نزدیک است نیازی به تعامل با کاربر نداشتند. هر چه مخاطب انبوه‌تر و عام‌تر شد، دانستن نیازهای کاربر و نیاز به رفتارشناسی بیشتر احساس شد.
در تجربه کاربری نسبت به ترکیه و امارات حدود هشت سال عقب هستیم ولی اگر بخواهیم با گوگل و مایکروسافت مقایسه شویم خیلی عقب‌تر هستیم و صرفا دنباله‌رو روش‌هایی هستیم که آنها اختراع می‌کنند.
نکته مهم‌تر اینکه به دلیل تحریم، بازاری خارج از ایران وجود ندارد و نیازی به رفتارشناسی قومیت‌های سایر کشورها نیست. برای داخل کشور هم از همکاران ترک و لر و گیلک کمک می‌گیریم.
بهنام محمدی: طراحان ایران Full Stack Designer هستند. یعنی علاوه بر مهارت تخصصی خودشان در مباحث جانبی هم صاحب نظر هستند و می‌توانند پروتوتایپ و یا حتی میکرواینتراکشن درست کنند. در ایران از یک UX Designer انتظار می‌رود UI بداند، research انجام دهد و نمونه اولیه هم طراحی کند. در گوگل همه چیز تخصصی است و هر کس در کار خودش نهایت تمرکز و مهارت را دارد.
شایان مهردوست: طراحی تعامل با توجه به نیازهای محصول شکل گرفته است و ما در این مورد نسبت به کشورهای توسعه یافته در جایگاه حداقلی قرار داریم. چون توسعه محصولات و طراحی باید در کنار هم ارتقا پیدا کنند و مشکلات جانبی هم حل شود. برای مثال شرکت اپل از سال 1995 طراح UX داشته است در حالیکه در از آن زمان کامپیوتر تازه وارد ایران شده بود و یا شرکت بل از سال 1945 که ما حتی نمی‌دانستیم کامپیوتر چیست!
پرهام خوشبخت: زیاد بودن فاصله صحت دارد ولی با توجه به زیاد شدن دسترسی به اطلاعات سرعت رشد خوبی داریم. حداقل این که دانش را کپی می‌کنیم. ولی اولین و بزرگترین مشکل عدم وجود سرمایه است. وقتی می‌خواهید محصول قابل رقابت جهانی تولید کنید پزیشن‌های خالی بسیاری دارید که نمی‌توانید برای آن نیرو بگیرید. مجبور هستید که یک نفر را برای تمام تخصص‌ها استخدام کنید چون سرمایه‌گذار نمی‌پذیرد برای هر تخصصی یک نفر را استخدام کند. گذشته از اینها فقط UX نیازمند صرف هزینه نیست و بخش‌های حیاتی هزینه‌بردار دیگری مثل تقویت زیرساخت شرکت و استخدام برنامه‌نویس نیز وجود دارند و هزینه‌ها زیاد است.
گذشته از این، اگر سازمان فرهنگ پذیرش تغییر را نداشته باشد کار پیش نمی‌رود. نیاز به مدیریتی دارد که تیم‌ورک را بفهمد. اگر سرمایه‌گذاری افزایش پیدا کند می‌توان افراد بیشتری را در تیم درگیر کرد و اتفاقات بهتری می‌افتد. در شرایط کنونی هر چقدر مطالعه داشته باشید و یاد بگیرید تا سقف محدودی می‌توانید درآمد کسب کنید. از آن گذشته نیاز به همدلی و تیم‌ورک در کار است.
به نظر می‌رسد بخش مهمی از فاصله ایجاد شده به عدم نیاز که از انحصار بازار می‌آید برمی‌گردد. دیجی کالا یا بامیلو ناخودآگاه به صورت انحصاری چیدمان شده‌اند. وقتی انحصار وجود دارد نیاز نیست به مخاطب به شکل پیشرفته مثل آمازون فکر کرد. چقدر به این موضوع بر می‌گردد؟
-پرهام خوشبخت: واقعیت این است که کافه بازار، صبا ایده و دیجی کالا نسبت به بقیه شرکت‌ها بیشتر در این حوزه کار می‌کنند و به شدت سرمایه‌گذاری می‌کنند. از طرفی به دید مدیران برمی‌گردد که دنباله رو سیر جهانی هستند و از طرف دیگر بازار آنها را مجبور به این کار می‌کند. وقتی از UX و IXD استفاده می‌کنید در ابتدا هزینه زیادی می‌کنید ولی در طول مسیر کاهش می‌یابد و نیاز به تبلیغات بیش از حد نیست.
از ملزومات طراحی تعامل صحبت کردن و برقراری ارتباط محاوره‌ای است. تحقیقات بازار اهمیت بسیاری دارد و از آن بهره می‌بریم.
*طراحی تعامل بیشتر در مورد مسائل ملموس مثل کالاها دیده می‌شود. چرا جا نیافتاده هر چیزی که با مخاطب سروکار دارد، می‌تواند راه‌گشا باشد؟
اسما کروبی: کامپیوتر از دهه 80 میلادی وارد زندگی مردم شده است. کامپیوتر و وب نسبت به صنعت موضوع جدیدی است.
عملا طراحی تعامل در نرم افزار وام گرفته از طراحی صنعتی برای کالا است و همه جا حتی ایران اهمیت زیادی دارد ولی چون در ایران احساس نیاز به جلب توجه مخاطب به دلیل عدم وجود رقابت تنگاتنگ وجود ندارد به تأمین نیازهای مخاطب بسنده می‌کند تا برندی ایجاد کند. کاربر به محض دریافت کیفیت خوب و قابل استفاده آن را انتخاب می‌کند.
بهنام محمدی: وجود رقبا کیفیت محصولات را افزایش می‌دهد، سهم بازار تقسیم شده نیست. در صد سالگی BMW، مرسدس بنز متنی را بدین شرح به عنوان پیغام تبریک فرستاده بود: "صد سالگیت را تبریک می‌گویم، سی سال قبل از تو دنیا کسل‌کننده بود." در ایران به دلیل کمتر بودن رقبا، کیفیت ارائه خدمات کمتر است.
پرهام خوشبخت: فکر می‌کنم در حوزه وب در ایران بیشتر کار شده است.
### پایان خبر رسمی