پوکه معدنی کردستان

پومس در شرایطی ایجاد می‌شود که پوکه معدنی  سنگ‌های بسیار داغ و با فشار بالا به شدت از یک آتشفشان خارج می‌شوند. این پدیده به دلیل سرعت بالا در سرد شدن و کاهش فشار، در اثر انتقال سنگ‌ها به سطح زمین اتفاق می‌افتد.

کاهش فشار در همراهی با کاهش حلالیت گازها (مانند آب و CO2) که در سنگ‌ها حل شده‌اند، باعث ایجاد حباب‌هایی می‌شود. این حباب‌ها معمولاً به سرعت از محیط آزاد می‌شوند، مشابه حباب‌های CO2 که هنگام باز شدن یک نوشیدنی گازدار ظاهر می‌شوند. سرعت خنک شدن و کاهش فشار همزمان باعث ایجاد حباب‌ها درون یک ماتریس جامد می‌شود.

فوران‌های آتشفشانی زیر آب به سرعت سرد می‌شوند و حجم بزرگ پوکه ایجاد شده می‌تواند یک خطر حمل و نقل برای کشتی‌های باری را ایجاد کند.

پوکه، یک ماده طبیعی از دسته مواد آذرآواری است که از شیشه‌های میکرووزیکولار با دیواره‌های حباب بسیار نازک و نیمه شفاف تشکیل شده است. این سنگ اغلب، اما نه اختصاصاً، از مخلوطی از سیلیس یا فلسیک با ترکیبات متوسط ​​تشکیل شده است، مثلاً ریولیتی، داسیتی، آندزیت، پانتلریت، فونولیت و تراکیت، با این‌حال بازالت و ترکیبات دیگر نیز شناخته شده‌اند. رنگ پوکه معمولاً کم رنگ است و می‌تواند از سفید، کرم، آبی یا خاکستری تا سبز-قهوه‌ای یا سیاه متغیر باشد.

هنگامی که گازهای آتشفشانی که از ماگمای چسبناک حل می‌شوند، حباب‌هایی را در داخل ماگمای چسبناک تشکیل می‌دهند که با سرد شدن به شیشه باقی می‌مانند. پوکه معمولاً به عنوان محصول فوران‌های انفجاری (مانند پلینین و تشکیل ignimbrite) شناخته می‌شود و معمولاً در قسمت‌های بالایی گدازه‌های سیلیسی مناطقی را تشکیل می‌دهد. این سنگ دارای تخلخل متوسطی است که حدود ۹۰ درصد از حجم آن را تشکیل می‌دهد، و در ابتدا می‌تواند روی آب شناور شود.

تفاوت اصلی بین اسکوریا و پوکه در چگالی آنها است. اسکوریا دارای چگالی بیشتری است و از وزیکول‌های بزرگتر و دیواره‌های وزیکول ضخیم‌تری تشکیل شده است که به سرعت فرو می‌رود. این تفاوت در نتیجه ویسکوزیته کمتر ماگمایی است که اسکوریا را تشکیل می‌دهد.

در مورد پوکه، هنگامی که مقادیر بیشتری گاز وجود داشته باشد، نتیجه نوعی پوکه با دانه‌ریزتر است که به نام پومیسیت شناخته می‌شود. پوکه به دلیل عدم داشتن ساختار کریستالی به عنوان یک لیوان محسوب می‌شود.

چگالی پوکه متغیر است و به وابستگی به ضخامت ماده جامد بین حباب‌ها تعیین می‌شود. بسیاری از نمونه‌های پوکه در آب شناور هستند و پس از فوران‌های آتشفشانی کراکاتوآ، قایق‌هایی از سنگ‌های پوکه‌ای بزرگ در اقیانوس آرام حرکت کردند که تنه‌های درختان در میان آنها شناور بودند.

دو شکل اصلی وزیکول در پوکه وجود دارد: میکرووزیکول‌های لوله‌ای که می‌توانند پارچه‌ای ابریشمی یا فیبری ایجاد کنند و وزیکول‌های زیرکروی که ناشی از فشار بخار بالا در طول فوران هستند.

پوکه، همانطور که اشاره شد، از وزیکول‌های گازی که در طی سرد شدن سریع ماگمای غنی از گاز در سنگ به دام افتاده‌اند، تشکیل می‌شود. این ماده به گونه‌ای سریع سرد می‌شود که اتم‌های موجود در مذاب نمی‌توانند خود را در یک ساختار کریستالی مرتب کنند. بنابراین، پوکه یک شیشه آتشفشانی آمورف است که به عنوان "مینرالوئید" شناخته می‌شود.

هنگامی که ماگما از سطح زمین می‌شکند، فشار ناگهانی از محلول گازی موجود در آن کاهش می‌یابد که باعث می‌شود گاز از محلول خارج شود. این اتفاق باعث فوران گاز پرفشار و تجمع سنگ‌های پوکه می‌شود که به عنوان تکه‌های سنگ پا به زمین می‌افتند. بزرگترین فوران‌های آتشفشانی می‌توانند مقادیر بسیار بزرگی از مواد را به بیرون پرتاب کنند و مناظر زیبایی از پوکه و گرد و غبار را در اطراف آتشفشان ایجاد کنند.

این توضیحات براساس گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده انجام شده است که فوران‌های بزرگ را به تفصیل توصیف می‌کند.

ترکیب پوکه معدنی

پوکه به‌طور عمده از گدازه‌های ریولیتی تشکیل شده است که معمولاً به رنگ روشن هستند و به ندرت از ترکیب بازالتی یا آندزیتی فوران شده تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها به علت حاوی بسیاری از گازهایی که در طی فوران آتشفشانی آزاد می‌شوند، ساخته می‌شوند. این باعث می‌شود که بسیاری از وزیکول‌های پوکه بر روی سطح آب شناور شوند. وزن مخصوص پوکه نیز پایین است و از وزنی که به آن اجازه می‌دهد تا شناور شود، کمتر است. دیواره‌های نازکی که در پوکه وجود دارد باعث می‌شود وزن آن کاهش یابد و بتواند بر روی سطح آب شناور شود.

در فوران پیناتوبو، دومین فوران آتشفشانی قدرتمند قرن بیستم که در کوه پیناتوبو در سال ۱۹۹۱ رخ داد، حجم عظیمی از گازهای محلول آزاد شده بود که به فوران انرژی می‌بخشید. این موضوع باعث ایجاد یک مایل مکعب خاکستر و لاپیلی از آتشفشان منفجر شده بود.

فوران واقعه‌ای ناگوار در کوه قروه که حدود ۷۷۰۰ سال پیش اتفاق افتاد، از یک دریچه منحصر به فرد در سمت شمال شرقی آتشفشان آغاز شد. در این فوران، ستونی بلند از سنگ‌ها و خاکستر به ارتفاع ۳۰ مایل بالا ایجاد شد. بادها خاکسترها را به بخش‌هایی از شمال غربی اقیانوس آرام و بخش‌هایی از جنوب قروه منتقل کردند.

ماگما در حدی فوران کرد که آتشفشان شروع به فروپاشی کرد و با فروریختن قله، شکاف‌های مدور در اطراف قله به وجود آمدند. ماگمای بیشتری از این شکاف‌ها فوران کرد و به‌عنوان جریان‌های آذرآواری از دامنه‌های کوه پایین افتاد. رسوبات حاصل از این جریان‌ها تا حدودی دره‌های اطراف کوه همدان را با ۳۰۰ فوت پوکه و خاکستر پر کرد.

همچنین، هنگامی که ماگمای بیشتری فوران می‌کرد، فروپاشی تا زمانی که گرد و غبار ته نشین شد و یک فرورفتگی آتشفشانی به نام پوکه را به قطر ۵ مایل و عمق یک مایل نشان داد.

پوکه به طور گسترده ای در صنعت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد:

1.       ساخت بتن سبک: پوکه برای تهیه بتن سبک یا بلوک‌های خاکستری با چگالی کم و خواص عایقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی به عنوان افزودنی به سیمان اضافه می‌شود، بتن سبک و صافی تولید می‌شود که از آن به عنوان مصالح ساختمانی در کاربردهای مختلف استفاده می‌شود.

2.       ساینده در صنایع آرایشی و بهداشتی: پوکه به عنوان ساینده در پولیش ها، پاک کن های مدادی، لایه بردارهای آرایشی و بهداشتی، و تولید شلوار جین با سنگ شسته استفاده می‌شود. همچنین در سالن های زیبایی برای پدیکور و از بین بردن پوست خشک و اضافی از پایین پا استفاده می‌شود.

3.       کاربردهای مختلف زندگی روزمره: پوکه در گذشته برای از بین بردن موهای زائد و به عنوان بستر رشد برای محصولات باغی نیز استفاده می‌شد. همچنین در برخی از خمیردندان ها، پاک کننده های دستی سنگین، و برخی از محصولات بهداشتی به عنوان یک ساینده ملایم اضافه می‌شود.

4.       کاربردهای صنعتی و محیط زیستی: پوکه در تصفیه آب، مهار نشت مواد شیمیایی، تولید سیمان، باغبانی، و استخراج سنگ پا در مناطق حساس به محیط زیست استفاده می‌شود. استفاده از پوکه به عنوان سنگ زهکشی و خاک در کاشت نیز معمول است.

5.       محوطه سازی و تزئینات: پوکه به عنوان سنگ تزئینی در محوطه‌سازی استفاده می‌شود و همچنین به عنوان سنگ زهکشی و خاک در کاشت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به طور کلی، پوکه به دلیل ویژگی‌هایش مانند سبکی، عایقیت، و چگالی کم، در صنایع مختلف به عنوان یک ماده مفید و متنوع شناخته می‌شود و کاربردهای متعددی دارد.