، (اخبار رسمی): به دلیل نبود تعریفی استاندارد و پذیرفته شده از تجارت متقابل، تعاریف متنوع و متفاوتی برای تجارت متقابل ارائه شده است. لذا ارائه تعریفی جامع که بتواند همه روش های قراردادی تجارت متقابل را تحت پوشش قرار دهد کار ساده ای نیست.
مفهوم قرارداد تجارت متقابل
1-در ساده ترین شکل، تجارت متقابل شکل معاوضه یک کالا با یک کالای دیگر است اما شکل پیچیده آن نوعی سرمایه گذاری خارجی است
۲- در یک معنای گسترده تجارت متقابل روشی است که بر اساس آن فروش به یک کشور خارجی تنها در صورتی امکان دارد که فروشنده بپذیرد کالاهایی را از کشور خریدار، به ارزش معامله اول خریداری کرده، از کشور خریدار صادر کند.
3- معاملاتی را که در آنها یکی از طرفین قرارداد، کالا، خدمات، تکنولوژی و تسهیلات دارای ارزش اقتصادی را به طرف دیگر قرارداد عرضه می کند و در عوض طرف اول قرارداد از ظرف دوم قرارداد توافق شده کالا، خدمات و یا تکنولوژی را خریداری می‌کند.
4- تجارت متقابل اصطلاحی عام است و روش های گوناگون در معامله صادراتی مرتبط با یکدیگر را شامل می شود که یکی از آنها در کشور صادر کننده و دیگری در کشور وارد کننده صورت می گیرد.
5- تجارت متقابل به انواعی از رویه های تجاری غیر معمول اطلاق می شود که در تلاش برای برخورداری از انجام معاملات نقدی - به طور مستقیم یا غیر مستقیم - مبادلات کالاها را با یکدیگر برقرار می کنند.
در بعضی از تعاریف بالا، کارکرد تجارت متقابل در تعریف آمده است؛ مثل این که تجارت متقابل یک روش سرمایه گذاری غیر مستقیم است، در صورتیکه اصولا نباید کارکرد در تعریف ذکر شود. بعضی دیگر از تعاریف گفته شده فقط صورت های خاصی از تجارت متقابل را پوشش می دهند و جامع کلیه روش های تجارت متقابل نیستند.
با توجه به تعاریف فوق، نگارنده معتقد است تجارت متقابل به معاملاتی گفته می شود که بر اساس آن، صادر کننده تعهد می دهد تا علاوه بر تعهداتی که صادر کننده به طور معمول در یک معامله نقدی می پذیرد، تعهدات اضافی و متقابلی را به نفع واردکننده تقبل کند. تعهدات عادی یک صادر کننده یا فروشنده معمولا شامل تحویل کالای خریداری شده، مطابق با مشخصات قراردادی و تحویل آنها در زمان مقرر به خریدار است. چنانچه صادر کننده طبق قرارداد ملزم شود تا علاوه بر تعهدات متعارف، تعهدات اضافی دیگری را به نفع واردکننده تقبل نماید، تجارت متقابل شکل می گیرد.
این تعهدات اضافی ممکن است این موارد را شامل شود: خرید متقابل کالا و خدمات از واردکننده، انتقال فن آوری و دانش فنی به وارد کننده، کمک به واردکننده در بازاریابی کالاهای تولیدی واردکننده، پیدا کردن مشتری برای کالاها و خدمات واردکننده، سرمایه گذاری در کشور وارد کننده، تولید بعضی از کالاها در کشور وارد کننده، مشارکت با وارد کننده در تولید بعضی از کالاها و خدمات، همکاری تحقیقاتی با وارد کننده و امثال اینها، برای مثال، صادر کننده اتومبیل ملزم می شود تا بعضی از قطعات اتومبیل را با مشارکت واردکننده در داخل کشور وارد کننده تولید کند. تعهد صادر کننده به مشارکت در تولید بعضی از قطعات، تعهد على حده ای است که علاوه بر تعهدات اصلی یک فروشنده و صادر کننده اتومبیل است.
اهمیت قرارداد تجارت متقابل بین المللی
بر اساس مطالعات نگارنده در رویه جاری در مبادلات بین المللی باید بگوییم تجارت متقابل صرفا یک ترتیب پرداخت نیست ، بلکه روش مهمی است برای کشورهائی که در پرداخت‌های خود مشکلاتی دارند و از این طریق ، این موانع و مشکلات را کاهش می دهند. تجارت متقابل یک واژه کلی وعام برای اشکال مختلف مبادلات بین المللی است که تحت پوشش نظام پرداخت چند جانبه قرار نمی گیرند. در این روش حد اقل بخشی از ارزش کالاها ، خدمات و تکنولوژی فروخته شده از سوی صادر کننده به شکل عرضه کالا و خدمات از سوی وارد کننده پرداخت می شود.
از یکی سو باید بگوییم تجارت متقابل بر متغیرهای مهمی، از قبیل عایدات خارجی، تقویت تولید، حفظ تعادل در موازنه پرداختها و ایجاد ثبات یا افزایش درآمدها اثر مستقیم دارد، که این موارد در روند توسعه اقتصادی نقش بسزائی را ایفاء می کند و از سوی دیگر این شیوه تجاری، دارای منافع و اثرات غیر مستقیمی نیز هست که می توان برخی از آنها را به صورت زیر عنوان کرد:
- انجام تجارت متقابل ، بویژه از نوع معاملات یا بای بک ( خرید بازیافتی ) که می تواند پایه ای برای انتقال سرمایه و تکنولوژی کشورهای توسعه یافته به داخل کشور باشد.
- بهره گیری از شیوه های تجارت متقابل که باعث رشد تولیدات در کشور پیشنهاد دهنده می شود و با توجه به اینکه کشورهای پیشنهاد دهنده، عمدتا از عوامل تولید با قیمت پایین تری برخوردار هستند لذا می توانند با استفاده از صرفه جوئیهای ناشی از مقیاس تولید قیمت تمام شده محصولات خود را با مشابه خارجی آن قابل رقابت کنند و با افزایش صادرات، از کاهش ذخایر ارزی خود به منظور تامین واردات بکاهند.
- از طریق تجارت متقابل می توان آن گروه از کالاهائی را که در داخل کشور تولید می شوند و امکان رشد بالقوه پائینی را دارند ( کالاهای نیمه ساخته و کالاهای ساخته شده و نهائی) با کالاهانی که دارای نرخ رشد بالقوه بیشتری هستند (کالهای سرمایه ای ) مبادله کرد.
لذا بر اساس مطالب مذکور باید گفت به طور کلی در تجارت جهانی نکته ای که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و ضرورت توجه به تجارت متقابل را برای کشورهای درحال توسعه بیش از پیش نمایان می‌کند ، این است که توسعه کلی کشورها و افراد ، به توسعه یکایک کشورها و افراد بستگی دارد ، بنابراین آینده تمامی انسانها بیش از هر زمان دیگری ، به یکدیگر وابسته است و تمامی مطالعات ومشاهدات حاکی از آن است که این وابستگی متقابل در آینده بیشتر نیز خواهد شد .
پس کشورهای در حال توسعه که در ایجاد چنین ارتباطی با مشکل مواجه هستند ، نیاز به یک برنامه ریزی بلند مدت دارند. آمار بدهی های کشورهای توسعه نیافته و یا کمتر توسعه یافته و مقروض که هرساله رشد قابل توجهی را نشان می دهد ، خود موید افزایش وابستگی است . از آن سو نیز کشورهای توسعه یافته برای همسو کردن اقتصاد کشورهای در حال توسعه با اهداف توسعه اقتصادی خود، سعی در ایجاد تغییر وتحول در متغیرهای اقتصادی این کشورها دارند؛ لذا با توجه به این امر می توان با بهره گیری از شیوه های مختلف تجارت متقابل ، قبل از تحمیل سیاستهای اقتصادی کشورهای توسعه یافته ، به انتخاب بهینه این همسوئی پرداخت.
برگرفته از پایان نامه نگارنده : علی اکبر راه چمنی سبزواری
### پایان خبر رسمی