، (اخبار رسمی): چوک با کنترل جریان می‌تواند جلوی نوسانات و هارمونیک‌های نامطلوب را بگیرد. به این ترتیب در افزایش عمر دستگاه‌ها تأثیر خواهد گذاشت.
چوک از اجزای اصلی اینورتر نیست اما به نظر کارشناسان و متخصصان یک ضرورت در اینورتر محسوب می‌شود. با مطالعه این مطلب خواهید دانست چوک چیست و چگونه کار می‌کند. همچنین با انواع و کاربردهای آن آشنا خواهید شد.
چوک چیست؟
در دانش الکترونیک، چوک به یک القاکننده گفته می‌شود که در مدار الکترونیکی به کار می‌رود و شامل یک بوبین یا سیم‌پیچ عایق الکتریکی می‌شود که روی یک هسته مغناطیسی قرار گرفته است. برخی از انواع چوک‌ها نیز دربردارنده یک مهره از جنس اکسید آهن و به شکل دایره هستند. کارایی چوک یا خفه‌کن در مدار الکتریکی، مسدود کردن فرکانس‌های بالاتر جریان متناوب AC است.
چوک مسدود کردن فرکانس را با ایجاد یک میدان مغناطیسی محقق می‌کند. وقتی چوک در یک سیستم به کار رفته باشد، با محدود ساختن فرکانس‌ها از امواج بی‌کیفیت جلوگیری می‌کند و به این ترتیب طول عمر و کارایی سیستم را افزایش می‌دهد.
پس از آن‌که دانستیم چوک چیست و چگونه کار می‌کند، خوب است بدانیم از چوک در اینورترها استفاده می‌شود و هدف از آن کاهش اعوجاج ولتاژ و هارمونیک‌ها است. چوک در اینورتر از هارمونی‌های نامطلوب مانند THDI و THDV و آسیب آن‌ها بر سیستم قدرت جلوگیری می‌کند.
ضمن آگاهی از قیمت اینورتر ایرانی یا خارجی دانستن این نکته ضروری است که نصب چوک می‌تواند عمر اینورتر را افزایش دهد یا کمک کند که اینورتر به این زودی‌ها نیاز به تعمیر یا تعویض نداشته باشد. در چوک 2 تا 4 درصد افت ولتاژ رخ می‌دهد. اگر افت بیشتری در ولتاژ رخ دهد، سبب کاهش گشتاور می‌شود. چوک از ملزومات جانبی در درایو فرکانس متغیر (VFD) محسوب می‌شود.
انواع چوک
- AFC: این نوع، چوک‌های فرکانس صوتی هستند که طراحی شده‌اند تا مانع از عبور فرکانس‌های صوتی و جریان برق شوند ضمن اینکه جریان DC را عبور می‌دهند.
- RFC: این نوع، چوک‌های فرکانس رادیویی هستند که ضمن عبور دادن فرکانس‌های صوتی و جریان DC، از عبور فرکانس‌های رادیویی جلوگیری می‌کنند.
انواع چوک کاربردی در اینورتر
دو نوع چوک AC و DC در اینورترهای فرکانس متغیر قابل استفاده هستند.
چوک AC
از چوک AC بین اینورتر و سیستم قدرت (برق ورودی) استفاده می‌شود و نام چوک ورودی AC می‌گیرد. به بیان دیگر چوک‌های ورودی رآکتورهایی خطی هستند که مانع از تغییرات سریع جریان می‌شوند. آن‌ها جریان‌های گذرا را کنترل و جریان‌های اوج را محدود می‌کنند.
چوک DC
از چوک DC بین اینورتر فرکانس متغیر و لینک DC (شبکه قدرت) استفاده می‌شود و به عنوان راکتور یا چوک لینک DC شناخته می‌شود.
دانستیم دو نوع از کاربردی‌ترین انواع چوک چیست. شرح جداگانه این دو نوع به این معنا نیست که تنها می‌توان از یک نوع در هر سیستم استفاده کرد. پیشنهاد کارشناسان این است که از هر دو نوع چوک در یک سیستم استفاده شود. نتیجه استفاده از هر دو نوع چوک چیست؟ حذف امواج بی‌کیفیت کامل‌تر صورت می‌گیرد و حفاظت از شبکه، اینورتر و به‌ویژه خازن‌های لینک DC با دقت بیشتری صورت می‌گیرد.
تفاوت میان این دو نوع چوک چیست؟
اگرچه کار هردوی آن‌ها محدود کردن هارمونیک‌های بی‌کیفیت و ناخواسته است، چوک‌های ورودی AC از همه اینورترهای فرکانس متغیر حفاظت می‌کنند و مانع از ورود امواج بی‌کیفیت به اینورتر و نوسانات به سیستم قدرت شبکه می‌شوند.
بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی اینورتر، محصولاتی باکیفیت به بازار ارائه می‌دهند که ما را از خرید محصولات خارجی بی‌نیاز می‌کند. قیمت اینورتر ایرانی ممکن است تحت تأثیر اینکه چوک در آن نصب شده یا اینکه نوع چوک چیست تغییر کند. خرید اینورتر ایرانی از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
تأثیر نصب چوک در اینورتر
1. چوک از نوسانات ولتاژ در اینورتر جلوگیری می‌کند. یکی از اصلی‌ترین علل اختلال عملکرد یا خرابی در سیستم‌ها و دستگاه‌های برقی نوسانات ولتاژ است. چوک می‌تواند تا حد زیادی مانع از این خطر و آسیب شود.
2. چوک سبب افزایش قابلیت اطمینان سیستم قدرت می‌شود. این قطعه می‌تواند با کنترل ولتاژ و امواج کارکرد سیستم را با اطمینان و ایمنی بیشتری همراه کند.
3. چوک بر طول عمر اینورتر می‌افزاید و نیاز آن به تعمیر را به تأخیر می‌اندازد. هر وسیله عمر مفیدی دارد که از شروط تحقق آن استفاده صحیح و ایمن است. یکی از مواردی که می‌تواند کاربری سیستم را اصولی‌تر کند، چوک است زیرا امواج بی‌کیفیت و هارمونیک‌های ناخواسته را کاهش می‌دهد.
4. چوک در بهبود کیفیت توان انتقالی به موتورها و مصرف‌کننده‌ها نقش دارد. با حذف ولتاژهای نوسان‌دار و امواج و هارمونیک‌های ناخواسته آنچه انتقال می‌یابد، بهبودیافته و باکیفیت است.
5. چوک با ماهیت کنترلی که دارد، لغزش آزاردهنده و ناخواسته را کم می‌کند. این لغزش‌ها می‌توانند به دیگر قطعات سیستم نیز آسیب برسانند و آن را زودتر با خرابی مواجه کنند. هرچند قیمت اینورتر ایرانی نسبت به نمونه‌های خارجی مقرون‌به‌صرفه‌تر است، نباید از راه‌هایی که می‌توانیم بر عمر و کارایی آن بیفزاییم، غافل باشیم.
محل نصب چوک در اینورتر به نوع طراحی مربوط است. چوک ممکن است ورودی یا خروجی باشد. یک چوک ورودی که با نام راکتور ورودی نیز شناخته می‌شود، معمولا قبل از VFD و در ورودی برق اصلی نصب می‌شود تا از سیستم اینورتر بهتر حفاظت کند. چوک خروجی نیز می‌تواند بعد از VFD و در قسمت خروجی نصب شود تا از موتور الکتریکی محافظت کند. باید خاطرنشان کرد از نظر کارشناسان، یک تابلو اینورتر استاندارد آن است که در نصب و مونتاژش حتما چوک‌های ورودی و خروجی به کار رفته باشد.
دلیل استفاده از چوک ورودی در اینورترها چیست؟
با نصب چوک ورودی در اینورتر گویی آن را بیمه می‌کنید؛ زیرا این قطعه کوچک از بسیاری از آسیب‌ها به اینورتر و هر سیستمی که در آن نصب می‌شود، پیش‌گیری می‌کند. چوک حفاظت بسیار بالا و حالت کارکرد استاندارد و ایمنی برای اینورتر به همراه دارد. علاوه بر این در کنترل آلودگی سیستم قدرت هارمونیک‌ها نقش اساسی دارد. در ادامه دلایل استفاده از چوک در اینورتر به طور دقیق‌تر و مفصل‌تر شرح داده می‌شود. در واقع اگر می‌خواهید دقیق‌تر بدانید که مزایای چوک چیست این دلایل را بخوانید.
1. نصب و افزودن یک چوک ورودی برای اینورتر فرکانس متغیر اصلا کار پیچیده و دشواری نیست و به آسانی انجام می‌شود.
2. چوک از اینورترهای VFD محافظت می‌کند تا در معرض امواج بی‌کیفیت و ناخواسته یا همان نوسانات که با نام Surge نیز شناخته می‌شوند، قرار نگیرند.
3. اگر می‌خواهید از تعمیرات اینورتر معاف باشید، استفاده از چوک شما را بیشتر به خواسته‌تان نزدیک می‌کند. زیرا این قطعه بر طول عمر اینورتر می‌افزاید.
4. یادتان هست که گفتیم نقش اصلی چوک چیست؟ بله کاهش هارمونیک‌ها و نوسانات کارکرد اصلی چوک است. راه‌های گوناگون دیگری نیز برای کاهش هارمونیک‌ها وجود دارد؛ اما استفاده از چوک برای این منظور از سایر روش‌ها اقتصادی‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
5. چوک می‌تواند تا حدی در مقابل حالت گذرای ولتاز، ایجاد Buffering کند.
6. حالت‌های گذرای ولتاژ و جریان بالا می‌تواند سبب سوختن فیوزها و کنتاکتورها شود. در حالی که تنها با یک کار ساده یعنی نصب قطعه چوک در اینورتر می‌توان جلوی این حالات گذرا را گرفت. به این ترتیب فیوزها و کنتاکتورها محافظت می‌شوند و کمتر در معرض آسیب و از کار افتادن می‌شوند.
7. یکی از اثرات مهم و قابل توجه نصب چوک در اینورتر، کمک به استانداردسازی و بهبود کیفیت عملکرد در شبکه برق سراسری است. به این ترتیب از آسیب و خسارت به سیستم‌ها و دستگاه‌های همسایگان جلوگیری می‌شود.
8. اگر قرار باشد نویز بالایی از فرکانس به سیستم قدرت تزریق شود، نصب چوک مانع از آن می‌شود و نویزها را کنترل می‌کند.
9. ضریب توان در اینورتر توسط چوک اصلاح می‌شود و این بر کارکرد کلی اینورتر و شبکه تأثیرگذار است.
10. چوک می‌تواند کراس تاک (Cross-talk) یا تداخلات صوتی مابین اینورترها را کاهش دهد یا کاملا رفع کند.
11. چوک امپدانس مورد نیاز بین اینورترها و خازن‌های سیستم قدرت را تأمین می‌کند و نیز خازن‌ها و دیگر اجزای سیستم قدرت را در برابر پدیده تشدید هارمونیکی یا رزونانس حفظ می‌کند.
12. بسیاری از مشکلات سیستم ناشناخته هستند. با این حال می‌دانیم ایجاد تعادل در عملکرد و پیش‌گیری از ورود عوامل مخرب می‌تواند در پیش‌گیری از آن مشکلات مؤثر باشد. بنابراین یکی از تأثیرات چوک این است که از بروز مشکلات ناشناخته جلوگیری کند.
13. قیمت چوک‌های ورودی چندان بالا نیست بنابراین نمی‌تواند تأثیر زیادی در افزایش قیمت اینورتر ایرانی داشته باشد. اگر قصد خرید و استفاده از اینورتر ایرانی را دارید حتما به نصب چوک در آن دقت داشته باشید.
رایج‌ترین کاربردهای چوک
دانستیم که کاربرد کلی چوک چیست. شاید برای شما جالب‌تر باشید که بدانید این قطعه در چه صنایعی استفاده می‌شود:
البته این مشهورترین و شناخته‌شده‌ترین صنایعی است که چوک در آن استفاده می‌شود. کاربردهای این قطعه بسیار گسترده‌تر است.
رتبه بندی چوک ورودی
معیار رتبه بندی چوک چیست؟ چوک ورودی بر سه مبنای امپدانس، ولتاژ و جریان رتبه‌بندی می‌شود.
امپدانس
محاسبه امپدانس فرمول خاصی دارد. درصد آن بار افت ولتاژ را در سراسر چوک تعیین می‌کند. مثلا یک چوک یا راکتور خطی 5 درصد، افت ولتاژ 5 درصدی دارد.
ولتاژ
چوک ورودی دستگاهی حساس به جریان است. به همین دلیل رتبه‌بندی بر مبنای ولتاژ نیاز است. از این دستگاه زمانی استفاده می‌شود که تنها ولتاژ و قدرت اسب بخار در اختیار داریم.
جریان
منظور جریان مورد نیاز بارها و مجموع جریانی است که به سمت بارها و درون چوک است و محاسبه آن بر اساس آمپر صورت می‌گیرد.
### پایان خبر رسمی