، تهران , (اخبار رسمی): خشکی دهان (زروستومیا / Xerostomia) فقط یک مشکل ساده نیست که با نوشیدن آب برطرف شود؛ در بسیاری از موارد، این عارضه نشانهای از اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن است. سیستم ایمنی ما وظیفه دارد از بدن در برابر ویروسها، باکتریها و عوامل بیماریزا محافظت کند،
اما گاهی این سیستم دچار اشتباه میشود و به بافتهای سالم خود بدن حمله میکند. نتیجه این واکنش اشتباه، بروز بیماریهای خودایمنی (Autoimmune Diseases) است. یکی از شناختهشدهترین این بیماریها که با خشکی دهان ارتباط مستقیم دارد، سندرم شوگرن (Sjögren's Syndrome) است.
در این مقاله، ارتباط میان خشکی دهان و سیستم ایمنی بدن را بررسی میکنیم و توضیح میدهیم چرا بیماران مبتلا به بیماریهای خودایمنی بیشتر در معرض زروستومیا قرار دارند.
🔹 سیستم ایمنی و نقش آن در سلامت دهان
سیستم ایمنی از سلولها و مولکولهایی تشکیل شده که وظیفه شناسایی و از بین بردن عوامل خارجی (مثل ویروسها و باکتریها) را برعهده دارند. این سیستم در شرایط طبیعی تعادل دقیقی دارد؛ یعنی به بدن خود حمله نمیکند. اما زمانی که این تعادل بر هم میخورد، سیستم ایمنی ممکن است غدد بزاقی را بهعنوان عامل خارجی شناسایی کرده و به آنها آسیب بزند.
نتیجه این حمله، کاهش شدید ترشح بزاق و بروز خشکی دهان مزمن است — وضعیتی که در بسیاری از بیماران خودایمنی دیده میشود.
🔹 سندرم شوگرن (Sjögren’s Syndrome) چیست؟
سندرم شوگرن یکی از بیماریهای خودایمنی شایع است که مستقیماً غدد بزاقی و اشکی را هدف قرار میدهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن با حمله به این غدد باعث کاهش ترشح بزاق و اشک میشود.
به همین دلیل بیماران معمولاً از خشکی دهان و خشکی چشم بهصورت همزمان شکایت دارند.
این بیماری در زنان میانسال شایعتر است و معمولاً با سایر بیماریهای خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید (RA) یا لوپوس (SLE) همراهی دارد.
🔹 عوارض دهانی ناشی از خشکی دهان ایمنیمحور
خشکی دهان در بیماران خودایمنی تنها یک علامت ساده نیست، بلکه میتواند منجر به عوارض زیر شود:
پوسیدگیهای گسترده دندانی بهدلیل نبود بزاق محافظ
کاندیدیازیس (قارچ دهان) بهدلیل تغییر در تعادل میکروبی دهان
اختلال در بلع و گفتار
بوی بد و طعم فلزی دهان
زخمهای مزمن دهانی و دشواری در استفاده از دندان مصنوعی
این بیماران معمولاً نیاز به مراقبت ویژه دندانی و پزشکی دارند.
🔹 روشهای تشخیص
برای تشخیص خشکی دهان ناشی از بیماریهای خودایمنی، معمولاً از ترکیب چند روش استفاده میشود:
بررسی علائم بالینی دهان و چشم
آزمایش خون برای آنتیبادیهای خاص (Anti-SSA و Anti-SSB)
سنجش میزان ترشح بزاق (Sialometry)
بیوپسی از غدد بزاقی کوچک لب برای مشاهده نفوذ سلولهای ایمنی
تشخیص دقیق این بیماری به پزشک متخصص روماتولوژی و دندانپزشک همزمان نیاز دارد.
🔹 درمان و کنترل خشکی دهان در بیماران خودایمنی
در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری شوگرن وجود ندارد، اما هدف اصلی کاهش علائم و حفظ عملکرد باقیمانده غدد بزاقی است.
روشهای درمانی شامل:
مصرف داروهای محرک بزاق مانند Pilocarpine یا Cevimeline
استفاده از بزاق مصنوعی و ژلهای مرطوبکننده دهان
رعایت بهداشت دقیق دهان و دندان
نوشیدن مداوم آب و پرهیز از دهانشویههای الکلی
درمان دارویی سیستم ایمنی با کورتون یا داروهای تعدیلکننده ایمنی تحت نظر پزشک
🔹 نقش سبک زندگی در بهبود وضعیت
بیماران مبتلا به شوگرن یا خشکی دهان ایمنیمحور باید عادات روزمره خود را اصلاح کنند:
افزایش مصرف میوه و سبزیهای آبدار
اجتناب از مصرف دخانیات
استفاده از دستگاه بخور در منزل
جویدن آدامس بدون قند برای تحریک غدد بزاقی
مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی پوسیدگیها
🔹 نتیجهگیری
خشکی دهان در بیماران مبتلا به بیماریهای خودایمنی، بهویژه سندرم شوگرن، نشانهای از آسیب جدی به غدد بزاقی است که نباید نادیده گرفته شود. تشخیص زودهنگام، درمان دارویی و رعایت مراقبتهای دهانی میتواند کیفیت زندگی این بیماران را بهبود بخشد.
برای آشنایی با روشهای پیشگیری و درمانهای نوین خشکی دهان، میتوانید مقالهی تخصصی خشکی دهان را در وبسایت دکتر احمدیزاده مطالعه کنید.
### پایان خبر رسمی