، تهران , (اخبار رسمی): در این مصاحبه درباره وضعیت ترجمه آثار ادبی در ایران، نقش ترجمه در جریان‌های ادبی جهان، جایگاه ویراستار در ترجمه ادبی و … صحبتی را با «سرکار خانم رزا جمالی» داشته‌ایم. متن این گفت‌وگو را ادامه می‌خوانید.
یکی از اعضای هیئت داوران دومین جشنواره ترجمه ادبی ترجمیک، سرکار خانم رزا جمالی، مترجم، شاعر و منتقد زبانی ادبی هستند. رزا جمالی دارای سوابق بسیاری در ترجمه شعر، سرایش شعر و نقد ادبی است. از جمله آثار او در جایگاه مترجم می‌توان به لاله‌ها، لبه، درخت کاج و … اشاره کرد
محمد صابری: نظر شما در مورد وضعیت فعلی ترجمۀ ادبی در ایران چیست؟
رزا جمالی: ترجمه داستان و رمان همیشه شکوفا و پرتقاضا بوده اما ترجمه شعر کمی مهجور مانده زیراکه ترجمه شعر به نوعی خلق دوبارۀ اثر است و کاملا به اشراف مترجم به زبان شعر بسته است. ما متاسفانه شاعر-مترجمی که هر دو زبان را به خوبی بشناسد کم داشته‌ایم.
محمد صابری: در مورد ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر وضعیت را چگونه می‌بینید؟ به نظر ظرفیت بسیار زیادی در این حوزه وجود دارد که هیچ‌گاه مورد توجه قرار نگرفته است؟ دلیل این امر چیست؟
رزا جمالی: شاید یک دلیلش به نوعی نگاه جانبدارانه در کشورهای انگلیسی‌زبان است که تنها علاقمند است ادبیات اعتراضی ایران را مورد توجه قرار دهد و به چند و چون ارزش‌های ادبی آثار بی اعتناست.
محمد صابری: اگر بخواهیم به جریان ترجمه ادبی و تقویت آن فکر کنیم، قطعا نیازمند سربازانی هستیم که همان مترجمان و استعدادهای این حوزه هستند. به نظر شما در دو حوزه کشف و تربیت این استعدادها وضعیت به چه شکل هست؟ برای بهتر شدن آن چه کاری باید انجام داد؟
رزا جمالی: زبان فارسی‌ای که پیش نیاز خلق و ترجمه یک شعر است، زبانی‌ست که باید با سال‌ها مطالعه در کتابخانه‌ها برای یک مترجم درونی شود و مسلما ذوق و قریحه در اینجا اهمیت شایانی دارد.
محمد صابری: می‌خواهیم ببینیم که به نظر شما مرز بین تعهد شاعرانگی در ترجمۀ شعر کجاست و وفاداری در ترجمۀ شعر چه معنایی دارد؟ جایگاه ترجمه آزاد و بومی‌سازی در شعر کجاست؟ شما چقدر در ترجمه آثار به این رویکرد ورود می‌کنید؟
رزا جمالی: ضرب‌المثلی هست که اگر ترجمه زیبا باشد وفادار نیست. اما شاید تا اندازه‌ای بتوان بین این دو تعادل برقرار کرد.
باید ببینیم که هدف ما از ترجمۀ شعر چیست. آیا می‌خواهیم که خوانده شود و خواننده را به لذت حاصل از خوانش یک متن ادبی برساند؛ یا قصدمان این است که به سبک دارالترجمه آن را به مثابۀ یک سند کلمه‌به‌کلمه به زبان دیگری برگردانیم و ارزش ادبی یک شعر برایمان اهمیتی نداشته باشد.
محمد صابری: به نظر بعضی از بزرگان ترجمه بسیار دشوار است که توانست بدون درس‌خواندن همراه و نزد کسانی که در یک زبان و با آن بزرگ شده‌اند تنها با فرهنگ لغت اثر ادبی ترجمه کرد. به نظر شما چقدر این مساله جدی است و آیا راهکار میانه‌ای برای آن نمی‌توان پیدا کرد؟
رزا جمالی: تمامی این موارد مهم است: جستجوی کلمه، زیستن در مکان خلق اثر، تجربه کردن فضای ذهنی مولف، تحصیلات دانشگاهی در زمینۀ ادبیات جهان و هرگونه تجربه‌ای که شما را در فهم و خلق دوبارۀ یک اثر یاری دهد.
حداقل در ترجمه ادبی نیاز به مترجمی داریم که به شکل حرفه‌ای در هر دو زبان قدرت خلق ادبی را داشته باشد و بتوانیم از منظر او (که مسلما منظری تطبیقی‌ست) به اثر ترجمه‌شده نگاه کنیم.
محمد صابری: چه راهکاری برای توسعه فرآیند ترجمه آثار نویسندگان و شاعران معاصر انگلیسی‌زبان به زبان فارسی دارید؟ با رویکرد صنعتی شدن ترجمه چقدر موافق هستید؟
رزا جمالی: ما سال‌هاست که این ترجمه‌ها را می‌خوانیم اما در ایران بیشتر نویسندگان و شاعران آمریکایی خواننده شده‌اند و حوزه ی مستعمرات بریتانیا هنوز نامکشوف مانده است. آثار زیادی به زبان انگلیسی نوشته می‌شود که نویسندگان آن آسیایی، آفریقایی و اروپایی هستند و ادبیات آنگلوفون‌ها در فارسی ناشناخته مانده است.
محمد صابری: ما در موسسه ترجمیک، هر ساله جشنواره ترجمه ادبی رو برگزار می‌کنیم که هدف از آن، کشف استعدادهای حوزه ترجمه از یک سو و تقویت ارتباط بین‌المللی و وجهه زبان فارسی از سوی دیگر هست. به نظر شما نقش موسسات دولتی و خصوصی در تقویت جریان ترجمه ادبی چه هست و هر کسی چه نقشی در این حوزه داره؟
رزا جمالی: حتما موثر است. این رویکرد فرهنگی می‌تواند چهرۀ ایران را در جهان به عنوان یک کشور مهم در قلب خاورمیانه با جغرافیای سیاسی‌ای بسیار مهم که حساسیت‌هایی به آن در منطقه وجود دارد دگرگون کند. مدیریت فرهنگی می‌تواند جایگاه ایران را از دنباله‌رو بودن به تصمیم‌گیرنده بدل کند.
### پایان خبر رسمی