، تهران , (اخبار رسمی): مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی گفت: در منطقه حفاظت شده کوه بافق شاهد افزایش مشاهده پلنگ به عنوان یک رقیب اصلی یوز هستیم.
به گزارش اخبار رسمی به نقل از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست (پام)، هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با بیان اینکه نهم شهریور ماه، روز حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نماد تلاش ایرانیان برای حفظ آخرین بازمانده‌های این گونه ارزشمند و منحصر به فرد است، گفت: نهم شهریورماه روزی است که اگرچه یادآور واقعه تلخ از دست رفتن دو توله یوزپلنگ در سال 1373 است اما خاستگاه مردمی این نام‌گذاری امیدهایی فراوانی را برای نجات گربه تیزپای طبیعت ایران زنده می‌کند.
وی ادامه داد: نهم شهریور امسال را در حالی گرامی می‌داریم که بعد از 15 سال از آغاز پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، امروز به نسبت گذشته اطلاعات فراوانی از این گونه به دست آورده‌ایم و با وجود همین اطلاعات می‌دانیم که چقدر درباره این گونه جانوری نمی‌دانیم.
جوکار با بیان اینکه امروز شرایط یوز در زیستگاه‌های کشور، شرایطی خاص و متفاوت با گذشته است، افزود: مطالعات و شواهد دو سال گذشته به ما نشان می‌دهند که به رغم مشاهده پیوسته یوزپلنگ در اغلب مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست و زیستگاه‌های تحت حفاظت پروژه، در مناطقی همچون استان یزد، یوزپلنگ‌های ماده کمتری مشاهده شده و زیستگاه‌های جنوبی با وجود شرایط نسبتا مناسب، با کاهش جمعیت شدیدتری روبرو هستند.
دوربین تله ای مهم ترین روش سرشماری و پایش یوزپلنگ در ایران
مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اشاره ای هم به روش سرشماری و پایش یوزپلنگ در ایران داشت و اظهار کرد: این روش ها شامل استفاده از دوربین‌های تله‌ای و بررسی و مقایسه عکس‌ها است.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: تجربه چند سال گذشته نشان داده که اصولا یوزپلنگ‌های ماده، کمتر در عکس‌های دوربین‌های تله‌ای دیده می‌شوند. به گونه ای که می توان گفت به طور میانگین، کمتر از 10 درصد یوزپلنگ‌هایی که جلوی دوربین‌های تله‌ای قرار گرفته‌اند، ماده‌ها بوده‌اند.
به گفته وی: به عنوان مثال از 80 دوربین تله‌ای کار گذاشته شده در بخشی از ذخیره‌گاه زیستکره توران، پس از دو ماه، تنها از یک ماده یوز به همراه توله عکس‌برداری شد اما به فاصله دو هفته، کارشناسان پروژه در منطقه به یک یوز ماده و توله‌هایش برخورد کردند که با یوز ماده قبل متفاوت بود.
جوکار اشاره ای هم به تجربیات جهانی در این زمینه داشت و اظهار کرد: این تجربیات نیز، همین نتایج را درباره سایر گوشتخواران با تراکم جمعیت پایین نشان می‌دهند و به نظر می‌رسد که بخشی از نگرانی‌ها درباره کاهش جمعیت یوزهای ماده مربوط به همین ویژگی باشد.
افزایش جمعیت اصلی ترین رقیب یوز در بافق
مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با بیان اینکه از طرف دیگر در زیستگاه‌های جنوبی‌تر یوز، مانند زیستگاه‌های استان یزد مدت‌ها است که یوزپلنگ ماده‌ای مشاهده نشده، ادامه داد: در بررسی علت این مسئله، به چند نکته برخورد کردیم. نخست اینکه در این زیستگاه‌ها مدت‌هاست که دوربین‌گذاری گسترده برای پایش جمعیت یوز انجام نشده است. همچنین با بررسی فاکتورهایی مانند جمعیت طعمه یوز، امینت زیستگاه و وضعیت اقلیمی در منطقه حفاظت‌شده کوه بافق به غیر از افزایش مشاهده پلنگ به عنوان یک رقیب اصلی یوز، تغییر محسوسی به چشم نمی‌خورد.
این مقام مسئول افزود: حتی در سایر زیستگاه‌های استان یزد که شرایط برای زیست یوزپلنگ بهتر شده، بازهم روند کاهش مشاهدات یوز ادامه داشت. به طور نمونه، در منطقه سیاهکوه، سال گذشته با افزایش جمعیت طعمه‌های یوز روبرو بودیم که به دلیل عدم وجود ظرفیت پذیرش این جمعیت در زیستگاه، امسال بخشی از آن تلف شد. از طرفی ثبت تخلفات شکار و صید در این زیستگاه نیز کاهش یافته که به نظر می‌رسد به معنای افزایش امنیت زیستگاه است اما به رغم همه این ها، مشاهده یوزپلنگ در این منطقه بیشتر نشد.
خشکسالی منجر به بهبود شرایط زیستگاه ها برای یوزپلنگ‌ها شده است
به گفته وی، پروفسور جرج شالر و دکتر استفان آستروفسکی، از نامدارترین چهره‌های حفاظت از حیات‌وحش جهان پس از بررسی زیستگاه‌های استان یزد معتقد بودند که خشکسالی، شرایط زیستگاه را برای یوزپلنگ‌ها مساعدتر کرده است چرا که گونه‌هایی مانند کل و بز برای یافتن منابع آب مجبور به پایین آمدن از ارتفاعات و حضور در دشت‌ها هستند و شکار این گونه‌ها برای یوز بسیار آسان‌تر از گونه‌های دشت‌زی است.
جوکار ادامه داد: با این‌حال جمعیت زیستگاه‌های یزد به اندازه‌ای پایین است که آسیب‌پذیری یوزپلنگ‌ها را تا حد زیادی افزایش داده و به گفته پروفسور شالر، در جمعیت‌های بسیار کم و با تراکم پایین، گاهی ماده‌ها بر اثر عواملی کوچک مانند درگیری با سگ‌های اهلی یا تصادفات جاده‌ای به سرعت از طبیعت حذف می‌شوند و جمعیت زیستگاه به سمت تک جنسیتی شدن می‌رود و به نظر می‌رسد که هم‌اکنون برای زیستگاه‌های یزد چنین واقعه‌ای رخ داده است.
زیستگاه کالمند-بهادران خالی از جمعیت یوز
به گفته مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، تعدد تلفات جاده‌ای طی دهه گذشته منجر به خالی شدن زیستگاه کالمند-بهادران در استان یزد از جمعیت یوز شده است.
این مقام مسئول ضمن تاکید بر اینکه شرایط برای زیستگاه‌های دیگر متفاوت است، تصریح کرد: از میان پنج زیستگاه نایبندان، میاندشت، توران، دربند راور و کویر، سه زیستگاه میاندشت و توران زیستگاه‌های زایای یوزپلنگ هستند و زادآوری یوز در آنجا انجام می‌شود.
وی درباره پارک ملی کویر هم با بیان اینکه طی مطالعات سال 1389 مشخص شد که تنها یک یوزپلنگ نر در این زیستگاه زندگی می‌کند که در یکسال گذشته، هیچ شواهدی از آن به دست نیامد، اضافه کرد: درباره دربند راور نیز اطلاعات دقیقی در دسترس نیست چرا که پایش گسترده‌ای در این زیستگاه‌ها انجام نشده است.
جوکار خاطرنشان کرد: به طور کلی می‌توان زیستگاه‌های شمالی نسبت به زیستگاه‌های جنوبی، در شرایط بهتری هستند.
40 یوزپلنگ در 10 زیستگاه
به گفته مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، در حال حاضر آخرین سرشماری‌ها با استفاده از عکس‌های به دست آمده از دوربین‌های تله‌ای حضور قطعی کمتر از 40 فرد یوزپلنگ در 10 زیستگاه تحت پوشش پروژه را نشان می‌دهند.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به شواهد موجود مبنی بر کاهش مشاهدات یوز در برخی زیستگاه‌ها و خصوصا کاهش مشاهدات یوزهای ماده، چه اقدامی باید انجام داد، گفت: سیاست کنونی پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در برابر این شواهد، انجام چند اقدام اساسی است.
جوکار افزود: نخست، بررسی زیستگاه‌های میانی است که منظور از آن، مناطقی خارج از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست هستند که هیچ‌گاه مورد پایش قرار نگرفته‌اند. زیرا این احتمال وجود دارد که یوزهای دیگری در این مناطق زندگی می‌کنند یا آنکه بخشی از جمعیت 10 زیستگاه اصلی به این مناطق مهاجرت کرده‌اند.
این مقام مسئول با بیان اینکه هم اکنون تیمی از کارشناسان پروژه، از اردیبهشت‌ماه امسال بررسی زیستگاه‌های میانی را آغاز کرده‌اند، اظهار کرد: این بررسی با پرسش از اهالی محلی، بررسی میدانی و استفاده از دوربین‌های تله‌ای انجام می‌شود و نتایج این بررسی، سیاست‌ها و اقدامات آینده پروژه درباره زیستگاه‌های جنوبی یوزپلنگ را تعیین خواهد کرد زیرا در صورت وجود شواهدی از یوزپلنگ در زیستگاه‌های میانی، اقدامات حفاظتی برای این زیستگاه‌ها انجام خواهد شد و در صورت منفی بودن پاسخ بررسی‌ها، تاسیس ذخیره‌گاه گونه‌های کویری ایران در دستورکار قرار خواهد گرفت.
پارک ملی سیاهکوه گزینه پیشنهادی برای تاسیس ذخیره‌گاه گونه‌های کویری ایران
مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در خصوص ذخیرگاه گونه های کویری ایران با شرح اینکه این ذخیره‌گاه محیطی محصور و وسیع به اندازه یکی از مناطق چهارگانه خواهد بود، خاطرنشان کرد: این ذخیره‌گاه از میان یکی از زیستگاه های اصلی یوز انتخاب خواهد شد و یک یوز ماده به این ذخیره‌گاه منتقل خواهد شد تا در شرایطی امن‌تر ودر زیستگاه اصلی زادآوری انجام شود. در حال حاضر پارک ملی سیاهکوه برای این منظور پیشنهاد شده است اما هرگونه اقدامی در این باره، منوط به نتیجه بررسی زیستگاه‌های میانی است.
به گفته وی، درباره زیستگاه‌های شمالی یوزپلنگ، اولویت نخست پروژه، جلوگیری از افت وضعیت دو زیستگاه توران و میاندشت است و از همین رو، شکار غیرمجاز، چرای دام و انجام عملیات عمرانی و معدنکاوی در این زیستگاه‌ها، تحت کنترل بیشتر قرار می گیرد.
سگ‌های گله تهدیدی جدی برای یوزپلنگ
جوکار وجود سگ‌های گله در زیستگاه‌های شمالی را تهدیدی جدی برای یوزپلنگ دانست و افزود: به گفته پروفسور شالر، وجود هر سگ در زیستگاه‌ها به معنای از دست رفتن یک یوزپلنگ یا مرگ یک توله یوز است و از این رو، تلاش برای خروج سگ‌های اهلی از زیستگاه‌ها یکی از اقدامات اساسی در این باره خواهد بود.
این مقام مسئول ادامه داد: حفظ امنیت کریدورهای بین زیستگاه‌های شمالی به گونه‌ای که ارتباط بین زیستگاه‌های شمالی قطع نشود، از دیگر اولویت های این منطقه است.
مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اشاره ای هم به محدودیت های ایجاد شده برای سرشماری یوز با استفاده از دوربین‌های تله‌ای داشت و اعلام کرد: به همین دلیل، سرشماری یوزپلنگ به روش «ردپای ژنتیک» کلید خورده است.
پاییز آغاز سرشماری یوزپلنگ به روش «ردپای ژنتیک»
وی در توضیح این روش، گفت: در این روش، با جمع‌آوری نمونه سرگین یوزپلنگ‌ها از طبیعت و انجام آزمایش‌های ژنتیکی، اطلاعات ارزشمند و دقیقی از جمعیت، نسبت سنی و نسبت جنسی یوزپلنگ‌ها به دست خواهد آمد. کار نمونه برداری از سرگین‌ها از پاییز آغاز خواهد شد.
جوکار مهمترین مانع در اجرای این برنامه‌ها را کمبود بودجه دانست و خاطرنشان کرد: به رغم اینکه سازمان حفاظت محیط زیست در چند سال اخیر همواره با بحران بودجه روبرو بوده استاما خوشبختانه هیچ‌گاه از انگیزه این سازمان برای حفاظت از یوزپلنگ کاسته نشده، گرچه کمبود بودجه، حفاظت از این گونه را با دشواری‌هایی جدی روبرو کرده است.
این مقام مسئول تاکید کرد: این کمبود بودجه به اندازه‌ای است که تمامی بودجه سازمان حفاظت محیط زیست، کفاف حفظ وضعیت موجود در زیستگاه‌های یوزپلنگ را نیز نمی‌دهد.
مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با ابراز خرسندی از اینکه امروز در سراسر کشور، یوزپلنگ به عنوان نماد ارزشمند حیات‌وحش ایران شناخته می‌شود و از کتاب‌های درسی مدارس گرفته تا پیراهن تیم ملی فوتبال، می‌توان نشانی از این نماد یافت، گفت: اما حفاظت از این ذخیره ارزشمند ژنتیکی نیازمند اقداماتی جدید و به روز است.
وی ابراز امیدواری کرد: نهم شهریور 95 سرآغازی بر این اقدامات و نقطه عطف حفاظت از حیات‌وحش و گونه ویژه یوزپلنگ آسیایی باشد.
### پایان خبر رسمی