، (اخبار رسمی): حدود ۳ سال است که شیوه کشت گلخانه‌ای زعفران در فضاهای مجازی تبلیغ می‌شود و کارگاه‌های آموزشی در این خصوص برگزاری می‌شود که سیلی از موافقان و منتقدان را به همراه داشته است. در این مقاله به بررسی اجمالی پیرامون شیوه کشت گلخانه‌ای زعفران و شیوه کشت سنتی پرداخته شده است.
مهمترین مزیت کشت گلخانه‌ای زعفران میزان برداشت محصول است که نسبت به برداشت خاکی چند برابر است. به لحاظ تولید به ازای هر صد متر گلخانه در ۵ طبقه با ۵۰۰ متر سطح کشت، میانگین 10 الی 15 کیلوتولید می‌شود
کشت گلخانه‌ای زعفران به شیوه آیروپونیک
در روش کشت گلخانه‌ای زعفران که ابتکار کشور چین و فردی به نام ژائوجی بوده است، پیازها را در ماه‌های خرداد الی تیرماه و یا هفته اول مرداد ماه (چنانچه پیاز متعلق به منطقه سردسیری باشد) تهیه می‌شود و البته بهترین زمان جهت تأمین پیاز به شکل عمومی خردادماه است که پیاز زعفران در خواب کامل به سر می‌برد. و در این زمان نقل و انتقال و جابجایی‌ها در گل انگیزی و تشکیل گل در قسمت‌های مرکزی پیاز تأثیر سوئی ایجاد نمی‌کند.
پس از تهیه پیاز، آن‌ها را در شرایطی که تهویه و رطوبت مناسب و نور کنترل شده دارد، نگهداری می‌کنند و در اواسط مرداد ماه الی اول شهریورماه پس از ضدعفونی و پاکسازی پیازها را به مکان پوشیده (گلخانه) منتقل می‌کنند و در طبق‌های چوبی در سایزهای دلخواه چیده می‌شوند، در طول 3 ماه که پیازها در گلخانه قرار دارند کنترل‌هایی به لحاظ نور و دما رطوبت روی آن‌ها اعمال می‌شود و در موعد اواسط آبان ماه الی آخر آبان ماه گلچینی انجام شده و پس از آن پیازها به زمین منتقل می‌شوند.
در فاصله آذر ماه الی انتهای اردیبهشت ماه تحت تیمارهایی خاص به لحاظ کود آبیاری و محلول پاشی قرار می‌گیرند (سوای غنی سازی خاک) و این چرخه انتقال از گلخانه به زمین و از زمین به گلخانه همه ساله تکرار می‌شود.
شیوه کشت سنتی زعفران
در شیوه سنتی پیاز زعفران که معمولاً شامل پیازهایی هستند که 7 الی 8 سال از آخرین نقل و انتقال آن‌ها از یک زمین دیگر می‌گذرد و به صورت خشکه کنی از زمین قبلی خارج شده‌اند، پس از آماده کردن زمین به لحاظ شکل فیزیکی خاک و افزودن اغلب، کودهای حیوانی خشک و پوسیده شده (کود گاوی پوسیده) و کودهای شیمیایی در زمین‌های مذکور در موعد اواسط شهریور الی اوایل پائیز کاشته می‌شوند و اولین آبیاری به فاصله 10 الی 15 روز پس از کاشت که مصادف است با نیمه مهرماه الی بیستم مهرماه انجام می‌شود که پس از 15 الی 20 روز اولین گل‌های زعفران را می‌توان مشاهده کرد و عملیات چیدن گل‌ها تا پایان آبان ماه ممکن است ادامه داشته باشد.
مقایسه کشت گلخانه‌ای زعفران با کشت سنتی
در کشت سنتی در سال اول هزینه شخم و فرآوری ابتدائی زمین و افزودن کودهای حیوانی و شیمیایی وجود دارد و فقط یک بار هزینه کاشت پیازهای بذری را برای 7 الی 8 سال آینده پرداخت می‌شود و در عوض به دلیل ماندگاری چندین ساله پیاز در زمین هزینه وجین کردن علف‌های هرز که شامل هزینه‌های کارگری است را متحمل شد و نیز از سال دوم همه سال در اواسط مهرماه کود حیوانی و شیمیایی تکرار می‌شود و هزینه سله‌شکنی را همه ساله در برنامه داشت و نیز در کشت سنتی قبل از کاشت زعفران جهت تأمین رطوبت مناسب از چند روز قبل یک آبیاری انجام می‌شود که پس از آن شخم و دیسک مرحله آخر را اعمال می‌کند که خاک نرم و آماده شود و نیز یک آب در 10 روز الی 15 روز قبل از موعد گلچینی به زمین داده می‌شود.
هزینه پرداخت یک مرحله آب بها و نیروی کارگری را در کشت سنتی نسبت به گلخانه‌ای در این مرحله می‌توان تجربه کرد و از طرفی در کشت سنتی به دلیل استفاده از پیازهای به اصطلاح با عمر 7 الی 8 ساله ریز و فصل جابجایی نامناسب عملاً برداشت محصولی در سال اول نخواهد بود و یک سال خواب سرمایه و زمان صرف می‌شود و از طرفی به سودی از بابت برداشت محصول نیز نمی‌توان رسید و در قیاس با کشت گلخانه‌ای با تهیه پیاز با وزن مناسب در قبال پرداخت 30% بهای بیشتر بابت پیاز و رعایت زمان تهیه پیاز زعفران با توجه به دوران خواب و بیداری و انتقال به گلخانه از همان سال اول می‌توان برداشت محصول داشت و نیز تشکیل و پرورش پیازهای دختری درشت‌تر و مناسب‌تر را در سیستم کشت گلخانه‌ای داشت که موجبات افزایش تناژ محصول را نسبت به وزن معین در سال‌های بعد رقم خواهد زد.
نکته قابل توجه بعدی که در کشت سنتی یک تهدید جدی است احتمال شیوع بیماری‌های زعفران اعم از قارچ و کنه است که احتمال گسترش و انتقال آن از یک مزرعه به مزرعه دیگر را در بحث کنه گزارش کرده‌اند و نیز سرایت ابتلا به قارچ نیز در سیستم کشت سنتی بیشتر است و علت این مسئله ماندگاری چندین ساله (7 الی 8 ساله) پیاز زعفران در خاک است و همانگونه که همه می‌دانند سرایت بیماری‌ها و عوامل بیماری‌زا در محیط خاک به مراتب بیشتر از گلخانه زعفران است چون پیازها مدام در ایام گلخانه در رویت قرار دارند و نیز سالی یک بار از زمین جدا شده و پیازهای آلوده را هر ساله می‌توان حذف کرد و نیز در بین پیازهای زعفران در طبقه‌های چوبی (بدون بستر خاک) فاصله نیم سانتی‌متری وجود دارد که در جلوگیری از سرایت احتمالی قارچ به پیازهای دیگر عامل بازدارنده هستند.
نکته بعدی که مزیت واضح سیستم کشت گلخانه‌ای زعفران نسبت به سیستم کشت سنتی است، کنترل عوامل جوی پیش‌بینی نشده و نامساعد است از قبیل سرما و یخبندان هنگام گلدهی، موج گرما هنگام گلدهی، باران نابه هنگام در زمان گلدهی که همگی موجب به خسارت و ضرر و زیان جدی می‌شود و نیز آسیب از ناحیه جانوران از قبیل موش کور- جوجه تیغی و …
در هنگام گلدهی با توجه به اینکه موعد گلدهی حساس‌ترین موعد به لحاظ اقتصادی و سودآوری است و تمام تلاش کشاورز و گلخانه‌دار بابت استحصال گل زعفران است و در غیر این صورت آفت جانوران بعد از موعد گلدهی در هر دو سیستم محتمل است.
مزیت دیگر کشت گلخانه‌ای زعفران گلچینی ارزان‌تر و راحت‌تر است که آسیب‌های وارده به بدن نیروی کار را در حین انجام این عمل با مشقت به حداقل می‌رساند به شکلی که در شیوه کشت گلخانه‌ای عمل گلچینی به صورت نشسته و پشت میز کار در شرایط مناسب انجام می‌شود ولی در شیوه سنتی، معمولاً موعد گلچینی مصادف است با فصل سرما و ساعات تاریک و سرد سحرگاه و شرایط ناهموار زمین‌های مزروعی و در نهایت هزینه بیشتر کارگری صورت می‌گیرد.
مزیت دیگر کشت گلخانه‌ای زعفران تولید محصولی با کیفیت بالاتر به لحاظ شکل ظاهری محصول (طول رشته کلاله بیشتر و قلم درشت‌تر) و نیز به لحاظ کیفیت رنگ، طعم و عطر که متأثر از سه فاکتور پیروکسین- کوروپیروکسین و سافرانال است، بالاتر است.
و اما مهمترین مزیت کشت گلخانه‌ای زعفران میزان برداشت محصول است که نسبت به برداشت خاکی چند برابر است. به لحاظ تولید به ازای هر صد متر گلخانه در ۵طبقه با ۵۰۰ متر سطح کشت، میانگین 10 الی 15 کیلوگرم (در ایده‌آل‌ترین شرایط ) به ازای ۶ تن پیاز با وزن ۳۰گرم، زعفران خشک شده برداشت می‌شود. نکته بسیار مهم این است، با توجه به اینکه در سال اول، پیازی که در گلخانه استفاده می‌شود، از زمینی گرفته شده که ۸ سال زیر خاک بوده و خوب تغذیه نشده است، نمی‌توان توقع محصول زیادی داشت. چون این نوع پیاز به هیچ عنوان مرغوب نیست.
و نکته پایانی که فصل الخطاب این مقایسه است این است که در سیستم سنتی کشت زعفران، پس از گذشت 7 الی 8 سال به دلیل فقر شدید مواد مغذی خاک، پیازها تحلیل می‌روند و به حکم ضرورت پیازها از زمین خارج می‌شوند و زمین را تخلیه می‌کنند، نکته حائز اهمیت در این مسئله اینجا است که بنا بر اقرار عموم کشاورزان سنتی حداقل تا مدت زمان 4 سال نمی‌توان در آن زمین زعفران کشت کرد و این مسئله دو راه حل دارد که هر دو مشمول هزینه است.
راه حل اول اینکه برای کشت مجدد پیازها زمین جدیدی که چندین سال زعفران در آن کشت نشده باشد به صورت آیش و آماده داشت یا اجاره کرد که در هر صورت موجب به حبس سود و یا هزینه اجاره قابل توجه خواهد بود.
راه حل دوم اینکه پس از استخراج پیازها از آن زمین، با کشت گیاهانی نظیر لوبیا و گندم به مدت چهار سال پیاپی موجبات تقویت زمین را فراهم آورد و نکته جالب توجه شخم زدن و برهم زدن گندم سبز شده در خاک زمین است که به اصطلاح کشاورزان سنتی کار خراسان به آن گندم چپ کردن می‌گویند.
بنابراین در راه حل دوم نیز صرف هزینه و حبس سود ناشی از کشت نکردن به مدت چهار سال متوالی را خواهد داشت به علاوه هزینه کشت گندم (هزینه بذر و آبیاری و کارگر). باید توجه داشت که بهای اجاره زمین‌های زراعی در اقلیمی که زعفران کاری در آن جا مرسوم است مبالغ قابل توجه است چرا که با هر سال برداشت زعفران سودآوری و ارزش افزوده قابل توجه‌ای از این زمین‌های زراعی مورد انتظار مردم است.
معایب کشت گلخانه‌ای زعفران
با توجه به اینکه فرآیند کشت گلخانه‌ای زعفران به صورت تلفیقی از گلخانه و زمین است، بزرگترین ایرادی که می‌توان به این نوع کشت گرفت، در زمان انتقال به خاک است که برای هر صد متر گلخانه تقریبا بین ۳تا ۵ هزار متر زمین مورد نیاز است.
پیاز در آذرماه پس از دوره گلدهی برای تغذیه باید به زمین منتقل شود. که این کار باعث هزینه‌های اضافی برای کشاورزان است.
البته ناگفته نماند خود این کار نیز مزایایی به دنبال دارد. چون کشاورز هر سال پیاز جدید را از زمین درآورده، جوانه‌های جانبی را حذف و پیاز با کیفیت بهتری در گلخانه خواهد داشت.
باید توجه داشت هر چه تغذیه پیاز، آبیاری و محلول پاشی در زمانی که زیر خاک است، با دقت بیشتری انجام شود، در زمان برگشت به گلخانه دارای میزان بیشتری کلاله خشک است.
با این مقایسه سوای این که همه ساله یک هزینه انتقال از گلخانه به زمین و زمین به گلخانه در روش گلخانه‌ای مشهود است و با به کارگیری شیوه گلخانه‌ای و اجاره زمین‌هایی ارزان در نقاطی از کشور که اقلیم زعفران کاری نیست.
علاقه‌مندان به کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با ایـ توجیهی ارتباط برقرار کنند.
### پایان خبر رسمی