، (اخبار رسمی): در این مقاله قصد داریم تا شما را با تاریخچه پیدایش هنر کاشی کاری در ایران آشنا سازیم.
مهمترین بناهایی که کاشی های اولیه در آن به کار رفته ، مساجد و حمام ها بودند. از سده های نخستین اسلامی مساجد کمی در ایران به جای مانده که برخی از آنها به اولین مسجد شبستانی ایران، مسجد نایین معروف است
هنر کاشیکاری در سالهای اولیه ظهور اسلام در عراق به دلیل وجود مقر حکومت‌های خلافت بیشتر از دوره سلجوقیان مورد استفاده قرار می‌گرفت تا برای پوشش سطوح مختلف بناها و تزئینات آنها بسیار مورد استفاده قرار گیرد. همانطور که از نام کاشی که برگرفته از نام کاشان است مشخص است، در قرون اولیه اسلامی با شروع این هنر در ایران، کاشان مرکز اصلی تولید کاشی بوده و نمونه های مختلف کاشی از نظر شکل و تکنیک در آنجا تولید شد.
یکی از مهم ترین بناهایی که کاشی های اولیه در آن به کار رفته بود، مساجد و حمام ها بودند. از سده های نخستین اسلامی مساجد کمی در ایران به جای مانده است که برخی از آنها به اولین مسجد شبستانی ایران، مسجد نایین معروف است که در آن از گچ بری های مختلفی استفاده شده است. با وجود این مسجد قدیمی از قرون اولیه اسلامی، هیچ نشانه ای از کاشی کاری در تزئینات این بنا به چشم نمی خورد، شاید یکی از دلایل آن کمبود صنعت کاشی در این شهر باشد که البته در سال های اخیر کاشی کاری نایین به عنوان یکی برندهای مطرح است.
به گزارش تیم کارشناسی سهند شیمی امروزه با پیدایش پودر بندکشی نانو در صنعت کاشیکاری ، این هنر پیشرفت های شایانی نموده است و در درزگیری و بندکشی کاشی ها مشکلات گذشته رفع شده است و به ندرت رطوبت به درزهای کاشی و سرامیک نفوذ می کند.
کاشی کاری در دوره هخامنشی
در دوره هخامنشیان در کاخ های شوش و تخت جمشید از آجرهای براق و تزئین شده به رنگ های زرد، سبز و قهوه ای استفاده می شد. استفاده از کاشی های لعابدار یا به عبارتی کاشی های هفت رنگ در این دوره آغاز شد. اما در عین حال استفاده از این نوع کاشی ها هیچ گاه رواج پیدا نکرد و به طور جدی در ساختمان ها مورد استفاده قرار نگرفت.
کاشی کاری دوره سلجوقی
هنر کاشی کاری در ایران در دوره سلجوقیان رواج یافت که بین سالهای 415 تا 572 هجری قمری بر بخش وسیعی از ایران و کشورهای غربی ایران حکومت می کرد. براز کاشی سلجوقی است. کاشی های سلجوقی به شکل ستاره یا صلیب بوده که بهترین نمونه آن را در گنبد حرم امام رضا می توان دید.
کاشی کاری دوره صفویه
با روی کار آمدن تیموریان در ایران بسیاری از هنرها رو به افول گذاشت. در این دوره ایران به عرصه هجوم تبدیل شد و دیگر فرصتی برای گسترش و ترویج هنرهای مختلف از جمله کاشی کاری باقی نماند. پس از تیموریان، صفویان حکومت ایران را به دست گرفتند که به یکی از مهم ترین دوره های تاریخ هنر ایران تبدیل شد. صفویان اصفهان را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند و تغییرات گسترده ای در معماری و هنر زمان خود ایجاد کردند.
با روی کار آمدن شاه عباس صفوی توجه به معماری بناها و استفاده از هنر صفویه برای تزیین بناهای مختلف از قبیل آرامگاه، مساجد، مدارس، بازارها، کاخ ها، کاروانسراها و... بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. در زمان شاه عباس مرسوم بود که سطوح مختلف بناهای قدیمی را با کاشی می پوشانند. یکی از بارزترین نمونه های کاشی کاری در این دوره، مسجد شاه لطف الله اصفهان است که جلوه ای بی نظیر از استفاده از کاشی است.
کاشی کاری دوره قاجار
پس از دوره صفویه افشاریه و زندیه بر ایران حکومت کردند که تغییری در زمینه کاشی کاری به وجود نیاورد. با روی کار آمدن حکام قاجار و تغییر پایتخت به تهران تحولات زیادی در صنعت کاشی ایران به وجود آمد. هنرمندان دوره قاجار صاحب یک صنعت تکامل یافته در صنعت کاشی شدند. شاهان قاجار در بسیاری از بناهای مذهبی و مذهبی از کاشی کاری استفاده می کردند و مضامین بصری بسیاری را وارد هنر می کردند.
کاشی کاری دیگر هنر فاخری و مناسب فضاهای معنوی و عرفانی نبود و از این هنر در خیابان سازی، ایوان سازی و کنسولگری در معابر و خیابان ها استفاده می شده است. امروزه در کاشی‌های باقی‌مانده از دوران قاجار در تهران می‌توانید نمونه‌های زیادی از استفاده از کاشی به‌ویژه با تصاویر انسان را مشاهده کنید.
کاشی کاری هفته رنگ
در این روش کاشی هایی با اشکال و ابعاد منظم در کنار اشکال مربع، مستطیل و شش ضلعی مطابق با سلیقه استاد و ویژگی های محل اجرای کار قرار می گیرد. در این نوع کاشی کاری ابتدا طرح با استفاده از زغال از روی کاغذ بر روی کاشی کپی می شود و سپس رنگ می شود و کاشی در کوره قرار می گیرد.
سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه ای، قرمز، زرد و حنایی هفت رنگ رایجی هستند که در کاشی کاری هفت رنگ استفاده می شوند.کاشی‌های لعابدار یا کاشی‌های هفت رنگ مربوط به دوره تاریخی هخامنشی در بناهای باستانی دیده می‌شد، اما هرگز به‌طور جدی و گسترده در ساختمان‌ها استفاده نشده است. تا دوره تاریخی سلجوقی که کاشی های رنگی جای خود را در تزئینات بناهای مهم باز کرد و به یکی از تاثیرگذارترین قسمت های بنا تبدیل شد.
این مدل کاشی کاری سریعتر از موزاییک است.کاشی های هفت رنگ در اماکن مذهبی بیشتر دیده می شود.پس از گسترش اسلام، این مدل کاشی کاری در مساجد به ویژه مناره ها به وفور دیده می شود.مناره مدرسه چهارباغ اصفهان از جمله بناهایی است که نمونه زیبا و مرتفع کاشی های هفت رنگ یا آجری در آن به چشم می خورد.
کاشی کاری مقرنس
مقرنس در معماری ایرانی-اسلامی جایگاه بسیار مهمی دارد.به طور کلی به آنچه به صورت نردبان و پله و مانند آویزهایی مانند چراغ است مقرنس می گویند.مقرنس را به پوزه آهو تشبیه می کردند و ریشه آن را از قاعده و قرنیز یونانیان نیز می دانند. مقرنس در گذشته جنبه ساختمانی داشت اما به مرور زمان جنبه تزئینی به خود گرفت.در بیشتر ورودی های ساختمان های مهم از جمله مساجد و بازارها استفاده می شد.
مقرنس نوعی تزیین است که به مصالح مختلفی مانند کاشی و گچ بستگی دارد.این تزیین در چهار نوع مقرنس جلو، مقرنس پشته ای، مقرنس آویز و مقرنس عسلی موجود است. در هر نوع ابتدا با استفاده از گچ، آجر و آهک، طرح و برش ها و لوسترها را به شکل دلخواه در می آورند و سپس کاشی های ساخته شده متناسب با بنا را به آن می چسبانند.
این کاشی ها می توانند هفت نوع کاشی، معرق و ... باشند.مقرنس را یکی از مهمترین ارکان معماری اسلامی نامیده اند.زیرا در نواحی اسلامی از شرق تا جنوب اسپانیا امتداد دارد و می توان آن را عنصری ایرانی و بسیاری از بناهای اسلامی دانست.تاریخ دقیق اختراع مقرنس و استادان آن مشخص نیست.اما زیباترین مقرنس ها را می توان در معماری دوره صفوی و در مجموعه میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی دید.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی تاریخچه پیدایش هنر کاشی کاری در دوره های مختلف در ایران پرداخته ایم. امید است این مقاله مورد توجه شما مخاطبان قرار گرفته باشد.
### پایان خبر رسمی