، (اخبار رسمی): همانطور که همه ما می‌دانیم امروزه آسانسورها جزء جدا نشدنی آپارتمان‌ها هستند. که متاسفانه 90 درصد مهندسین عمران نسبت به طراحی اصولی آسانسورها کم توجه هستند و گاهاً بارگذاری آسانسور را نیز اشتباه محاسبه می‌کنند. اما یکی از بخش‌های مهم آسانسورها، چاله آسانسور است که جزئیات و اصول اجرایی خاص خود را دارد
همانطور که همه ما می‌دانیم امروزه آسانسورها جزء جدا نشدنی آپارتمان‌ها هستند. که متاسفانه 90 درصد مهندسین عمران نسبت به طراحی اصولی آسانسورها کم توجه هستند و گاهاً بارگذاری آسانسور را نیز اشتباه محاسبه می‌کنند. اما یکی از بخش‌های مهم آسانسورها، چاله آسانسور است که جزئیات و اصول اجرایی خاص خود را دارد. در این مقاله سعی داریم به ضوابط چاله آسانسورها بپردازیم.
برای شناخت چاله آسانسور در ابتدا باید بدانیم چاه آسانسور چیست. چاه آسانسور در واقع فضایی عمودی شکل از پی تا سقف موتورخانه در محل پشت بام‌های ساختمان است که آسانسور و همچنین تجهیزات آن مانند ریل‌حرکتی، کابین آسانسور و وزنه تعادل در این فضا وجود دارد. ابعاد چاه آسانسورها با توجه به نوع آسانسور و چگونگی معماری ساختمان‌ها تعیین می‌شود.
فضای چاله با دیوارها، دیوارهای اضطراری و همچنین درب‌های طبقات محصور است. بنابراین لازمه‌ی آن این است که فضا حتما عمودی، شاقول شده و بدون هیچگونه انحنا و خمیدگی باشد. دقت داشته باشید که غیر از تجهیزات و متعلقات آسانسور هیچگونه تجهیزات دیگری مانند سیم‌کشی، شیرهای آب، گاز و… نباید در چاه آسانسور نصب و بارگزاری شود.
چاهک آسانسور (Pit) که ارتفاع آن را با P نشان می‌دهیم درواقع چاله پایینی آسانسور در پی ساختمان میباشد. چاله در آسانسور قسمتی از چاه آسانسور است که فضای مورد نیاز جهت تعمیر آسانسور، نصب ضربه‌گیر یا بافر و یا غیره را فراهم می‌کند.
ضربه‌گیر یا بافر آسانسور چیست؟
ضربه‌گیر و یا بافر وسیله‌ای است که ضربه ناگهانی و پیش‌بینی نشده کابین و کف چاهک را می‌گیرد تا باعث کاهش انرژی جنبشی کابین شود. لازم به ذکر است که این وسیله، سبب توقف کامل کابین نمی‌شود، فقط از شتاب آن کم می‌کند. جهت متوقف کردن آسانسور، حتماً باید از سیستم‌های ترمز ایمنی استفاده کرد.
بالاسری (Overhead) آسانسور
بخش ارتفاع این بخش را با OH نشان می‌دهیم. بالاسری overhead درواقع به فاصله کف بالاترین توقف تا زیر سقف چاه آسانسور گفته می‌شود. این فضا هم مانند چاهک به عنوان جان پناه برای تکنسین آسانسور و یا بازرس تعبیه می‌گردد.
ابعاد چاله آسانسور
آماده‌سازی محل چاله آسانسور از اولین مراحله نصب آسانسور میباشد و نیز فضای مناسب برای ایجاد چاله آسانسور از موارد اولیه ایمنی آسانسور است. به همین جهت در ادامه به ارائه اطلاعاتی در جهت تعیین ابعاد مناسب آسانسور می‌پردازیم.
ابعاد عرض چاله آسانسور
نکته‌ای که در ابتدا باید به آن دقت کرد این است که اگرچه آسانسور برای حمل آسان افراد طراحی و ساخته می‌شود، اما از آن در جهت جابه جایی لوازم سنگین مانند یخچال نیز استفاده می‌شود.
بنابراین در صورتی که مثلاً عرض یخچال‌ها بین 70 تا 80 سانتیمتر است، درب آسانسور باید حداقل حدود 160 سانتیمتر باشد. نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کرد این است که درب‌های اتوماتیک نسبت به درب‌های لولایی به فضای بیشتری نیاز دارند.
پس با لحاظ کردن فضای مناسب درب‌های اتوماتیک، می‌توان ابعاد چاله آسانسور را تعیین کرد. برای مثال، برای درب اتوماتیکی با عرض 80 سانتیمتر، عرض مورد نیاز چاله آسانسور حداقل باید 160 سانتیمتر باشد.
ابعاد عمق چاله آسانسور
چنانچه ابعاد عرض چاله آسانسور 5 نفره را 160 سانتیمتر تعیین کرده باشیم، عمق چاله را برای هر فرد باید 10 سانتیمتر افزایش دهیم. همچنین بهتر است برای آسانسورهای 8 نفره و یا بیشتر، عرض 170 سانتیمتر را در نظر بگیریم. در واقع در این حالت عمق چاله آسانسور 30 الی 40 سانتیمتر از عرض آن بیشتر در نظر گرفته می‌شود.
ارتفاع چاله آسانسور
حداقل ارتفاع مورد نیاز برای فضای چاله پایینی آسانسور، یک متر و نیم میباشد. دقت داشته باشید که ابعاد چاهک 10 سانتیمتر بزرگتر از ابعاد چاله‌ی آسانسور است.
آببندی چاله آسانسور
آببندی چاله آسانسور زمانی انجام می‌شود که آب از دیواره‌های چاله آسانسور به داخل نفوذ کند. البته که آببندی در زمان نشت آب، کار بسیار سختی است. علاوه بر دشوار بودن آببندی، موجب آسیب به دیواره‌ها و نیز تجهیزات الکتریکی خواهد شد. این آسیب‌ها ممکن است تلفات انسانی در پی داشته باشد.
در مناطقی با سطح آب زیرزمینی بالا، به علت قرارگیری چاله در سطح‌های پایین زمین آببندی با مشکلات بیشتری روبه رو است. دلیل آن قرارگیری چاله در موقعیتی با فشار منفی است که به آب‌های زیرزمینی نزدیک‌تر و احتمال نفوذ و نشت آب به این دیوارها را بیشتر می‌کند. بنابراین آببندی چاله به صورت استاندارد و مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.
جهت آببندی در زمان نشت آب، در ابتدا باید به کمک پمپ‌های کف‌کش، نشتی را خارج و سپس توسط مواد خشک‌کننده سطح بتن و چاله را خشک کرد. در این وضعیت که سطح چاله خشک است، با توجه به سرعت و میزان نشت، جنس سازه‌های چاله آسانسور، موقعیت آسانسور و ارتفاع چاله‌ی آسانسور از مواد مقاوم و تثبیت کننده‌های مناسب استفاده کرد تا به طور کلی مانع از ورود آب به چاله آسانسور شود.
روش های آب بندی چاله آسانسور
ایزوگام کردن چاله آسانسور
این روش یک روش قدیمی جهت آببندی سطح‌های مختلف میباشد. از جمله مزایای این روش می‌توان به انعطاف‌پذیری و مقاومت دمایی و نیز مقاوم به شکنندگی و پوسیدگی اشاره کرد. این روش علاوه بر مزایا، معایبی نیز دارد که از جمله معایب آن می‌توان به آلودگی‌های زیست محیطی، عدم اتصال مناسب به سطوح زیرین، جدا شدن سطح کار با گذشت زمان و نیز برداشتن کامل آن هنگام نشتی جهت عملیات ترمیم اشاره کرد.
استفاده از مواد نفوذگر
این مواد نفوذگر، در واقع موادی بر پایه سیمان هستند که میکروذرات فعال دارند. این ذرات، در زمان وجود رطوبت توانایی نفوذ در بتن را دارند. به صورتی که با آهک و سیمان‌های موجود در بتن، ترکیب شده و با ایجاد کریستال‌هایی، باعث به وجود آمدن شبکه‌ای متراکم می‌شود که خلل و فرج‌های بتن را پر کرده و ماده از درون آب بند می‌شود.
این روش قابلیت استفاده در اکثر آسانسورها را دارد. از جمله معایب این روش این است که در صورت وجود آلودگی‌های کوچک در سطح و یا قدیمی بودن بتن، و یا آببندی با مواد نامناسب، عملکرد آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
نانوماده نفوذگر مورد استفاده در آب بندی چاله آسانسور
از جمله این مواد نانویی در دسته‌بندی نفوذگر قرار داده می‌شوند. این مواد به علت دارا بودن خواص نانویی در آبگریز کردن نقش به سزایی دارند که باعث حفاظت از بتن می‌شود. این ماده در زمان مخلوط شدن با آب، باعث تولید پودر خاکستری رنگ می‌شود و اطراف بتن را پوشش می‌دهد. این مواد برای ترمیم شیارها و ترک‌ها استفاده می‌شود. همچنین به علت خاصیت آبگریز بودن آن، باعث جلوگیری از نفوذ آب و دیگر مایعات می‌شود. از جمله کاربردهای استفاده از این مواد می‌توان به استفاده از آن‌ها در استخرهای آب، مترو، فندانسیون‌ها، مخازن آب و فاضلاب و… اشاره کرد.
مراحل حفر و ایجاد چاله آسانسور
1) آماده سازی کف چاله آسانسور
ارتفاع مورد نیاز از اولین توقف آسانسور قبل از بتون ریزی کف چاله حداقل باید 190 cm باشد. هنگام بتون ریزی در کف چاله با توجه به نقشه سکوهای ضربه‌گیر زیر کابین وزنه تعادل، 10 سانتیمتر بتون‌مگر و 30 سانتیمتر آرماتوربندی و بتون‌ریزی می‌شود ارتفاع باقیمانده نباید از 150 سانتیمتر کمتر شود.
پس با توجه به شرایط ساختمانی و نوع آسانسور، طرح اجرایی بتون‌ریزی کف چاهک به شرح زیر است:
بتون مگر 10 سانتیمتر
بتون آرمه کف و آرماتوربندی 30 سانتیمتر
2) دیوارکشی اطراف چاهک
توجه داشته باشید که این مرحله در صورتی انجام می‌شود که قبل از آهن کشی انجام نشده باشد.
الف) سه طرف چاهک یعنی سمت راست، روبرو و سمت چپ باید بوسیله دیوارکشی از محل کف تمام شده اولین توقف تا اطاقک موتورخانه بر روی پشت بام انجام شود. این دیوارکشی با یکی از روش‌هایی که در ادامه آورده شده است برحسب شرایط ساختمان انجام می‌شود:
ورق کشی که با توجه به فضا از ورق‌های فلزی و یا پانل‌های گچی استفاده می‌شود.
رابتیس بندی با استفاده از تورهای فلزی مخصوص و اندود کاری روی آن
آجر کشی
ب) اندود دیوار از طرف داخلی چاهک بوسیله سیمان، خاک و گچ
3) بتون ریزی سقف چاهک
بعد از پایان انجام عملیات نصب درب و ریل و همچنین صدور تأییدیه عملیات توسط فروشنده آسانسور باید با توجه به مشخصات فنی محل نصب ریل‌ها، قالب گذاری آرماتوربندی و بتون ریزی را اقدام کنیم. توجه داشته باشید که زمان لازم جهت استحکام بتون حدود 15 روز میباشد.
نیروی وارده به سقف بتونی چاهک
در ادامه مقدار نیروی وارده به سقف بتونی چاهک آسانسور (نیروی دینامیکی Dynamic) آورده شده است:
آسانسور چهار نفره حدود، 3000 کیلوگرم
آسانسور شش نفره، حدود 3200 کیلوگرم
آسانسور هشت نفره، حدود 3850 کیلوگرم
آسانسور 15 نفره حدود 6200 کیلوگرم
وظایف مهندسین ناظر بر سازه آسانسور
در ادامه مراحل مختلف نظارت بر اجرای آسانسور را بررسی می‌کنیم:
1) جانمایی چاهک آسانسور در مرحله فونداسیون
جانمایی چاهک آسانسور در مرحله فونداسیون اولین و مهم‌ترین مرحله اجرای ساختمان که چاهک آسانسور هم بخشی از آن میباشد، است. مهندسین ناظر موظف موظف هستند در این مرحله، از جانمایی چاهک و تطبیق ابعاد و موقعیت آسانسور با نقشه‌های مصوب اطمینان حاصل کنند و چنانچه با مصوبه مندرج مغایرت داشت، این موضوع را گزارش داده و مالک موظف است به اصلاح تخلف بپردازد.
2) دیوارچینی چاه آسانسور
در این مرحله ناظر معمار و تأسیسات برق و مکانیک وظیفه نظارت را بر عهده دارند و باید در خصوص موارد زیر دقت لازم را داشته باشند:
اضخامت دیوارهای آسانسور باید 20 سانتی اجرا شود.
برای جدار داخلی دیوارها حتماً باید از مصالحی استفاده شود که در زمان بهره‌برداری از آسانسور، امکان ریزش این مصالح بر روی کابین نباشد. به عنوان مثال اگر قرار است در این جداره پلاستر سیمان استفاده شود حتماً باید سطح آن لیسه‌ای شود. و همچنین طبق دستورالعمل سازمان استاندارد باید جدار داخلی رنگ‌کاری شود و توصیه می‌شود که از رنگ‌های روشن استفاده نمایید.
همانطور که قبل هم گفته شد به‌هیچ‌عنوان برای لوله‌های تأسیساتی یا کابل‌های برق غیر از سیم و کابل آسانسور و روشنایی از چاه آسانسور استفاده نشود.
3) نصب درب‌ها و نازک‌کاری‌های داخل و خارج چاه آسانسور
حتماً دقت کنید درب ورودی آسانسور با توجه به کاربری آن، با عرض مناسب نصب شود. در داخل چاه آسانسور نباید هیچگونه برجستگی‌‌ای وجود داشته باشد (احتمال برخورد کابین با دیواره چاه).
دیوارهای داخلی چاه آسانسور در قسمت زیرین درب‌های ورودی را حدود 3 سانتیمتر فرورفته‌تر در نظر بگیرید. این کار باعث جلوگیری از نفوذ آب‌های سطحی به داخل چاه آسانسور می‌شود. بهتر است زیر درب طبقه بالای آسانسور تا روی درب طبقه پایین با ورق فلزی پوشانیده شود.
مهندسان ناظر معمار باید حتماً دقت داشته باشند که کف اتاق آسانسور توسط مصالح صاف و لغزنده پوشانده نشده باشد.
مهندسیان ناظر مکانیک باید دقت داشته باشند که دریچه تهویه اتاق آسانسور حتما دارای توری باشد که از ورود پرندگان به داخل اتاق جلوگیری نماید.
4) مسائل ایمنی مربوط به آسانسور
توجه به مسائل ایمنی آسانسور از لحظه شروع بکار تا پایان کار بسیار حائز اهمیت است. بنابراین مهندسان ناظر باید به رعایت موارد ایمنی اعم از مسدود کردن بازشوی آسانسور در زمان فعالیت اکیپ‌های اجرایی مختلف بپردازند.
برای مثال: اگر یکی از افراد اکیپ تأسیسات مکانیکی به داخل چاه آسانسور سقوط کند و دچار جراحت شود، ناظر مکانیک در این خصوص محاکمه خواهد شد.
### پایان خبر رسمی