، تهران , (اخبار رسمی): کارخانه سیمان آبیک امروز با بیش از 45 سال قدمت مثل تمامی کارخانه های این صنعت درکشور با مشکلات بسیاری رو به رو است به صورتی که یک خط تولید آن با ظرفیت 8500 تن به صورت کلی دو سال است از سوی مسئولان این واحد از مدار خارج شده و کارخانه تنها با ظرفیت زیر 50 درصد مشغول به کار است.
به گزارش اخبار رسمی به نقل از روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران، انگشت اشاره‌اش را رو به نقشه گربه شکل ایران که در گوشه اتاق نصب شده می‌گیرد و می‌گوید نقطه‌های سبزی که می‌بینید کارخانه‌های سیمان درحال بهره برداری هستند و نقاط خاکستری کارخانه‌های درحال ساخت که تا چند وقت دیگر به بهره برداری می‌رسند. پیش از اینکه تلاش برای شمارش نقطه‌ها شروع شود؛ بلند و محکم خودش می‌گوید 80 کارخانه سیمان فعال در کشور داریم. نقطه‌های سبز رنگ روی نقشه تقریباً می‌توان گفت به جز روی بخش‌هایی از شکم و پهلوی گربه کشورمان که آن هم مربوط به عمق کویر مرکزی و کویرلوت است، مابقی مناطق را پوشانده و نقشه را به گربه ای خال، خالی سبز رنگ تبدیل کرده است تا جایی که در برخی مناطق آنقدر نقاط به هم نزدیک هستند که حتی در نقشه سه متری روی هم افتاده‌اند.
این نقشه در دفترمدیرعامل کارخانه سیمان آبیک که یکی از همین نقاط سبز رنگ است روی دیوار نصب شده و رئیس دفترمدیرعامل کارخانه که خود بیش از 33 سال است در این مجموعه کار می‌کند و موهایش را همین جا سفید کرده، این حرف‌ها را می زند و توضیحاتش را این گونه ادامه می‌دهد:« تا قبل از شروع طرح‌های توسعه صنعت سیمان در کشور و افزایش ظرفیت کارخانه‌های موجود یعنی اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 تنها 17 کارخانه سیمان در کشور وجود داشت ولی حالا تعداد کارخانه‌ها به 80 رسیده است و در هر استان حداقل یک تا سه کارخانه سیمان و حتی بیشتر درحال بهره برداری دارند. یادم هست پیش از این سال‌ها، کمبود سیمان وحشتناک بود به حدی که صف‌های طولانی برای گرفتن سیمان هر روز جلوی در کارخانه‌ها شکل می‌گرفت و بازار سیاه به وجود آمده بود این قدر که سیمانی که از کارخانه می‌گرفتند را سه برابر قیمت در بازار آزاد می فروختند، هرکسی برای گرفتن سیمان ثبت نام می‌کرد سه ماه بعد نوبتش می‌شد ولی خب با راه اندازی واحدهای جدید و افزایش ظرفیت سیمان همه این‌ها خوابید و تا جایی مجوزهای بدون برنامه ریزی جدید داده شد که الان هر واحد سیمان در کشور بدون استثنا بسته به میزان ظرفیت از 200 هزار تن تا یک میلیون تن تولید مازاد روی زمین مانده دارد که ذخیره کرده و تقاضایی برای آن وجود ندارد و با این وجود هنوز هم مجوزهای جدید درحال صادر شدن است، آن زمان که مجوزها داده شده فکر می‌کردن باتوجه به تقاضای داخل، پروژه‌های عمرانی متعدد و ساخت و ساز و البته پتانسیل‌های صادراتی کشورهای همسایه، سیمانی روی زمین باقی نمی‌ماند ولی حالا همه چیز در رکود است و کارخانه‌های با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند؛ دوره کمبود سیمان و رونق کار یادم هست که سهام شرکت‌های سیمانی در بورس به چهار هزار تومان هم رسیده بود ولی حالا که شب سیاه است با 100 تا تک تومنی هم کسی سهام ما را نمی‌خرد.»
کارخانه سیمان آبیک امروز با بیش از 45 سال قدمت مثل تمامی کارخانه‌های این صنعت درکشور با مشکلات بسیاری رو به رو است به صورتی که یک خط تولید آن با ظرفیت 8500 تن به صورت کلی دو سال است از سوی مسئولان این واحد از مدار خارج شده و کارخانه تنها با ظرفیت زیر 50 درصد ( خط سوم با ظرفیت 8500 تن) مشغول به کار است و البته 700 هزار تن نیز ذخیره کلینکر روی زمین مانده دارد. کارخانه ای که برای طرح توسعه، افزایش ظرفیت کوره و راه اندازی یک خط جدید در آن میلیاردها تومان هزینه و وام گرفته شده ولی حالا مدت‌هاست زیان می‌دهد و با جریمه‌های سنگین بانکی به دلیل عدم پرداخت وام‌هایش رو به رو است.
بلیتی برای ورود به دنیای کارخانه سیمان
از کارخانه سیمان آبیک به دلیل موقعیت و ظرفیت بالا می‌توان به عنوان مشهورترین کارخانه سیمان کشور نام برد که در کنار اتوبان تهران- قزوین قرار دارد و نامی آشنا برای بسیاری از ایرانیان است، هر کسی که حتی یک بار از اتوبان تهران- قزوین عبور کرده باشد امکان ندارد تحت تأثیر سازه‌های عظیم این کارخانه با 30، 40 متر ارتفاع که تا کیلومترها دورتر هم خودنمایی می‌کنند، قرار نگرفته باشد. عظمت این کارخانه برای همه عابران اتوبان این کنجکاوی را پیش می‌آورد که دنیای درون آن چه گونه است.
برای ورود به این دنیا باید از جاده قدیم تهران- قزوین که به موازات اتوبان تهران- قزوین است حرکت کنید تا بعد از نظرآباد با تابلو و دروازه بزرگ ورودی این کارخانه که در دو سوی بلوارش درختان سرو ردیف شده‌اند، رو به رو شوید، البته از تابلو و دروازه گرفته تا درختان و حتی آسفالت کف بلوار روی همه چیز گرد کهنسالی را به خوبی می‌تواند دید و متوجه شد که وارد کارخانه ای قدیمی می‌شوید.
کارخانه سیمان آبیک در سال 1349 ساخته شده و اولین خط تولید آن درسال 1351 با ظرفیت تولید روزانه 3500 تن سیمان و دومین خط آن در سال 1357 با ظرفیت 4 هزار تن وارد مدار شده است، یعنی پیش از انقلاب ظرفیت اسمی این کارخانه به صورت کلی 7500 تن بوده است، ظرفیتی که سال‌ها بعد در سال 1379 و همزمان با پرداخت وام‌های ارزی برای توسعه صنعت سیمان در کشور تصمیم گرفته شد، افزایش پیدا کند. در این مسیر توسعه ابتدا به ظرفیت کوره خط یک این مجموعه 5 هزارتن افزوده شد و تولید آن از 3500 تن در روز به 8500 تن رسید ( در سال 1388 خط جدید وارد مدار شد) و در مرحله بعد نیز خط جدیدی با تکنولوژی روز جهان آن هم با ظرفیت 8500 تن به سیمان آبیک اضافه شد ( سال 1391 به بهره برداری رسید) ؛ البته در این بین خط دو این کارخانه به دلیل هزینه‌های بالا و مقرون به صرفه نبودن تولید از مدار به صورت کلی خارج شد تا در نهایت این تغییر و تحول‌ها به افزایش ظرفیت سیمان آبیک از 7500 تن به 17 هزار تن منجر شود. اما این تحولات جدید در این کارخانه و بسیاری از مجموعه‌های دیگر سیمانی کشور در شرایطی به بار نشست که روزهای سخت اقتصادی کشور شروع شده بود، از یک سو تحریم‌ها شدید تر شده بودند و کشور با نوسانات ارزی مواجه بود و از سوی دیگر رکودی سخت دامن اقتصاد ایران را گرفته و ساخت و ساز و ادامه کار در پروژه‌های عمرانی متعدد را به خوابی عمیق فرو برده و حاصل این اتفاقات برای کارخانه ای مانند آبیک، کاهش و افت شدید تولید درست در زمانی بود که می‌رفت تازه کارخانه جانی دوباره و اوج بگیرد. برای سامان دادن به این شرایط مسئولان این کارخانه به گفته یکی از مدیران کارخانه دوسالی است که خط یک ( با ظرفیت 8500 تن در روز) را خود خواسته تعطیل کرده‌اند و حالا این تنها خط سه است که در مدار قرار دارد.
روز آرام کارخانه و اتاق فرمان
کارخانه سیمان آبیک روز آرامی را پشت سر می‌گذارد و دود و غباری از دودکش‌های کارخانه بیرون نمی‌آید زیرا تنها بخش‌های محدودی از کارخانه درحال فعالیت هستند و مابقی بخش‌ها به دلیل خاموشی کوره خط اصلی و تعمیرات آن تعطیل شده‌اند تا پس از تعمیرات ظرف 48 ساعت دوباره وارد مدار شوند و تولید کلینکر و بهره برداری از خط 8500 تنی از سر گرفته شود.
برای دیدن کلیات کار خط و مدار اصلی کارخانه سیمان بهترین جا ورود به اتاق فرمان است، اتاقی که رئیس خط کارخانه می‌گوید نقش « مغز» را در مجموعه دارد و هدایت و کنترل تمام سیستم‌های پیچیده کارخانه سیمان در آن انجام می‌گیرد. در آهنی انتهای راهرو که اتاق رئیس خط در آن جای گرفته به سالن بزرگی باز می‌شود که اتاق فرمان کارخانه است. روی دیوارهای بزرگ و پهن این سالن فضای آبی رنگی وجود دارد که مدار کارخانه رویش نقش بسته و تمام مراحل تولید را به صورت شماتیک نشان می‌دهد؛ مقابل این مدارها میز نیم دایره ای هست با چندین کامپیوتر که مسئولان فنی اتاق فرمان از طریق آن‌ها خط را کنترل و آنالیز می‌کنند تا درصورت نشان دادن مشکلی روی مدار سریع آن را بررسی و فرمان مناسب را صادر کنند. یک سوی اتاق فرمان با پنجره‌های مشرف به فضای داخل کارخانه پوشیده شده و برای دیدن عظمت خط و فاصله گرفتن از نقشه مدارها فقط کافی است پشت پنجره جای بگیرید و حالا واقعیت‌هایی را که روی مدار می‌بینید از نزدیک و با چشمانتان لمس کنید.
در گوشه راست اتاق فرمان کارخانه سیمان آبیک دری وجود دارد که به فضای کناری کوره پخت سیمان باز می‌شود. کوره در واقع قلب مجموعه است و مهم‌ترین بخش کار که پخت مواد و تبدیل شدنشان به کلینکر است در داخل آن را صورت می‌گیرد. کوره ای که برای گرم کردن آن از سوخت گاز استفاده می‌شود ( البته امکان استفاده از مازوت هم وجود دارد) و همچون اژدها 35 هزار متر مکعب گاز را در ساعت مصرف می‌کند تا بتواند حرارت بیش از 1500 درجه ای کوره پخت را تأمین کند. به دلیل تعمیرات در کوره باز است و کارگران با چیدن آجرهای نسوز مشغول تعمیر آن هستند؛ رئیس خط با نشان دادن فضای داخل که تاریک، تاریک است، می‌گوید:« حرارت و مواد خام در دو سمت مخالف حرکت می‌کنند یعنی حرارت از رو به رو به مواد می‌خورد و کم، کم مواد اولیه درجه حرارت بیشتری را تجربه می‌کنند تا اینکه کاملاً پخته و تبدیل به کلینکر شوند. اینجا مهم‌ترین بخش کار ماست برای تولید سیمان.»
اما این مهم تری بخش کارخانه در واقع در نیمه راه خط تولید سیمان جای گرفته و برای دیدن ابتدای خط باید کمی از کارخانه دور شد و به معدن رفت. معدن کارخانه سیمان آبیک کمی بالاتر از اتوبان تهران- قزوین قرار دارد که راه دسترسی به آن از جاده زیر گذری در داخل کارخانه، است. مدیر بخش معدن کارخانه با نشان دادن گودال بزرگی که بیش از 40 متر ارتفاع دارد و کامیون‌ها از داخل آن در حال برداشتن خاک هستند، می‌گوید:« برای ساخت کارخانه سیمان ابتدا باید معادن مواد اولیه را شناسایی کرد و بعد کارخانه را ساخت، زیرا ساخت کارخانه بدون مواد ذخایر معدنی و اولیه اصلاً مفهوم و صرفه اقتصادی ندارد، برای همین هم زمانی که طرح ساخت کارخانه سیمان آبیک وجود داشت در سال 1348 اول این معادن شناسایی شدند و بعد کار شروع شد.»
در جاده خاکی و شوسته داخل معدن دائم کامیون‌ها و ماشین‌های سنگین در حال تردند و از دور و نزدیک بلدوزرهایی را می‌توان دید که در حال کندن کوه هستند. مدیر معدن با دست اطرافش را نشان می‌دهد و می‌گوید اینجا بهترین نقطه برای ساختن این کارخانه بوده است، مهم‌ترین مواد اولیه لازم برای تولید سیمان خاک مارن و سنگ آهک است که در این مجموعه معادن بزرگ آن وجود دارد. « ذخایر قطعی خاک مارن ما بیش از 85 میلیون تن و ذخایر قطعی سنگ آهک مجموعه بیش از 60 میلیون تن است، بنابراین بهترین نقطه برای احداث کارخانه انتخاب شده است که فاصله ای بسیار نزدیک با معادن دارد تا جایی که مواد راحت از انبارها با نوار نقاله وارد خط تولید می‌شود.»
در مجموعه معدن کارخانه سیمان آبیک در کنار معادن، سنگ شکن‌ها و آسیاب‌هایی هم وجود دارند که وظیفه‌شان خرد کردن و آماده سازی مواد اولیه استحصال‌شده برای ورود به کارخانه است. راننده ماشین را در کنار سوله‌ای نگه می‌دارد که روبه‌رو آن کامیونی در حال تخلیه بار خود به داخل حفره‌ای بزرگ است؛ با خالی شدن خاک صدای گوش‌خراشی تمام فضا را پر می‌کند؛ مدیر معدن توضیح می‌دهد که حالا در کنار یکی از آسیاب‌های مجموعه هستیم و در این مرحله مواد معدنی در حال خورد شدن هستند. این مواد بعد از کوچک شدن و البته ترکیب با هم ( مارن، سنگ آهک و البته ماده ای به نام بوکسید که به آن اضافه می شو) وارد دو انبار و سوله بزرگ آبی رنگ می‌شوند که هر کدام چندین میلیون تن گنجایش ذخیره دارند و در واقع محل دپوی اولیه مواد خام هستند. برای رسیدن به یکی از این سوله‌ها که در اصطلاح به آن‌ها « انبار خاک» گفته می‌شود؛ جاده پیچ در پیچی را به سمت شیب پایین جاده حرکت می‌کنیم و در نهایت به در بزرگی می‌رسیم که پشتش تا چشم کار می‌کند تپه بزرگی از خاک انباشته شده، وجود دارد. مدیر معدن با تلاش مشتی از خاک را بر می‌دارد و می‌گوید:« طول ای انبار 400 متر است، کارگران معدن روزانه حدود 10 ساعت کار می‌کنند و در مجموع هر روز حدود 14 هزار تن مواد اولیه را برای کارخانه آماده می‌کنند، اینجا الان بیش از 50 هزار تن مواد اولیه انبار شده است وجود دارد تا کم، کم با کمک نقاله‌ها به کارخانه فرستاده شود، خط تولید کارخانه ما 800 تا 8500 هزار تن در روز ظرفیت دارد و برای تولید این میزان باید چیزی حدود 14 هزار تن ماده خام اولیه وارد کارخانه شود.»
از پخت تا کیسه
مواد اولیه ( مارن 60 تا 65 درصد، 30 تا 35 درصد سنگ آهک و 1.5 درصد بوکسید) که خورد و آسیاب شده‌اند حالا درانبار خاک بخش معدن آماده هستند تا با کمک تسمه نقاله‌هایی که از روی اتوبان عبور می‌کنند وارد سیلوهای انبار کارخانه در سوی دیگر اتوبان شوند؛ مدیر خط که مرد جوانی است و 3.5 سال است این مسئولیت را برعهده دارد، سیلو بزرگ را نشان می‌دهد و می‌گوید بعد از وردی مواد اولیه به آن مقداری سنگ آهن ( 1.5 درصد) اضافه می‌کنیم و پس از آن ترکیب جدید دوباره برای خورد و نرم شدن وارد آسیاب‌های جدیدی می‌شود تا مواد اولیه نرم، نرم شبیه آرد شود. آسیابی که او به آن اشاره می‌کند درون یک از سازه‌های فلزی بزرگ جای گرفته و قطر و عرض آن چندین برابر کارگرانی است که زیرش مشغول کار هستند. مدیر خط بعد از نشان دادن آسیاب که دایره غلتان بزرگی است می‌گوید:« بعد از این مرحله با کمک بخشی از حرارت خروجی از کوره رطوبت مواد اولیه به صورت کامل گرفته می‌شود تا مواد آماده برای پخت شوند، سپس مواد وارد کوره می‌شوند و کم، کم با حرکت رو به جلو در کوره مدون پخته و به صورت ماده ای مذاب خارج می‌شوند ولی نکته مهم اینجاست که باید خیلی سریع با استفاده از خنک‌کننده‌ها سرد شوند تا محصولی به دست آید که کلینکر نامیده می‌شود.»
کلینکرهای تولیدشده برای ادامه مسیر در کارخانه و تبدیل‌شدن به سیمان دوباره باید روی تسمه‌نقاله‌ها جای بگیرند و مسیر خود را به سمت انبارهای ذخیره کلینکر ادامه دهند تا پس از آن با توجه به نوع سیمان ( سیمان تیپ 1، سیمان تیپ 2 ، سیمان پرت لند و...) درخواستی با میزان‌های خاصی از گچ و ماده ای تحت عنوان پزولان مخلوط و دوباره آسیاب شوند تا محصول نهایی یعنی سیمان تولید و بعد از آن با کمک کارگران و به صورت اتوماتیک کیسه شوند.
در گوشه ای از حیاط کارخانه سیمان آبیک و کمی آن سو تر از تعمیرگاه و سیلوهای انبار کلینکر، سوله بزرگی وجود دارد که بالای آن سکوبندی‌های مختلف درجه شده است:سکوی یک، سکوی دو و... ، این جا پایان خط تولید کارخانه سیمان است؛ خطی که از چند کیلومتر آن سو تر از معدن و برداشت سنگ‌های بزرگ از دل کوه آغاز می‌شود و در نهایت اینجا با کیسه و گونی شدن و بارگیری به پایان می‌رسد. در فضای مسقف سوله بارگیری و در بین سکوهای شماره‌گذاری شده چند کامیون برای حمل کیسه‌های سیمان خریداری و سفارش داده‌شده متوقف‌شده‌اند و کارگرانی با صورت‌هایی گم‌شده زیرخاک سیمان و ماسک‌های بزرگ فیلتر دار در حال بار زدن و روی هم چیدن کیسه‌ها در داخل این کامیون‌ها هستند. یکی از کارگران با اتمام چیدن گونی‌ها روی هم تا انتهای کامیون بارنامه را به راننده تحویل می‌دهد تا با امضای نهایی او و تحویل گرفتن همه چیز برای ارسال شدن و خروج محصول از کارخانه آماده شود....
حالا عقربه‌های ساعت خود را روی عدد 12 کشیده‌اند و روز به نیمه رسیده است که جلوی در خروجی کارخانه سیمان آبیک حدود 10 کامیون در انتظار گرفتن مجوز خروج هستند؛ کامیون‌هایی که سفارش مشتریان را می‌برند تا در این روزها سخت رکود همچنان چراغ کارخانه روشن بماند و خط زنده...
4 مشکل اصلی صنعت سیمان چیست؟
در حال حاضر صنعت سیمان کشور به عنوان یکی از صنایع بزرگ کشور با تولید سالانه بیش از 70 میلیون تن سیمان و 70 میلیون تن کلینکر ( ظرفیت اسمی بیش از 80 میلیون تن است) روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد که به گفته مدیران کارخانه سیمان آبیک و محمدرضا لطفی مدیرعامل هلدینگ سیمان فارس خوزستان ( بزرگ‌ترین تولید کننده سیمان درکشور) این چالش‌ها ریشه در 4 معضل اصلی دارند:
1 رکود اقتصادی کشور که تأثیر بسیار جدی روی صنعت ساختمان داشته و ساخت و ساز را به شدت کاهش داده باعث شده تقاضا برای سیمان به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد اولیه ساخت و ساز به شدت کاهش پیدا کند
2 نبود بودجه‌های دولتی و کاهش بودجه‌های عمرانی کشور تأثیر مستقیمی روی کاهش مصرف سیمان در کشور داشته زیرا پروژه‌های عمرانی « سیمان می‌خورند» و اگر پروژه ای نباشد پس مصرف سیمان در کشور پایین می‌آید
3 جنگ در کشورهای همسایه و منطقه مانند سوریه، عراق، افغانستان و ... و همچنین محدودیت‌های شدید کشورهای همسایه از جمله عراق برای واردات سیمان باعث شده تا آمارهای صادرات سیمان از کشور به شدت کاهش پیدا کند و واحدهایی که در سال‌های گذشته به خصوص دراستان های مرزی ( درغرب کشور) با نیم نگاهی به صادرات راه اندازی شدند، حالا با چالش رو به رو شوند.
4 صدور مجوزهای متعدد و پروانه‌های بهره برداری کارخانه‌های سیمان و افزایش ظرفیت واحدهای موجود در استان‌ها مختلف کشور بدون داشتن برنامه توسعه ای و پیش بینی نسبت به نیاز و تقاضای داخلی و خارجی شرایطی را به وجود آورده است که حالا بیش از 17 میلیون تن سیمان و کلینکر روی زمین مانده وجود دارد و البته باوجود این شرایط همچنان مجوزهای جدید نیز درحال صدور است ولی مشخص نیست با چه چشم اندازی سرمایه گذاری.
### پایان خبر رسمی