، تهران , (اخبار رسمی): نخستین محصولات خانگی چگونه در ارج ساخته شد؟
به گزارش اخبار رسمی به نقل از اتاق بازرگانی تهران، وزیراقتصاد ایران درسال‌های دهه 40علینقی عالیخانی،درکتاب خاطراتش از سفر به شوروی آن روزها و هدیه ویژه ای که برای مقام آن کشور برده این گونه می نویسد: درآخرین سفری که به شوروی داشتم به نوویکو،نایب نخست وزیر شوروی که قائم مقام کاسیگن، نخست وزیروقت شوروی بود، یکی خچال ایرانی ارج هدیه دادم.
او فوق العاده خوشحال شد و به من تاکید کرد راننده خودش می‌آید تا یخچال را ببرد وحتی گفت مبادا یخچال را به دفترش بفرستم. اما حالا با گذشت 50 سال از آن روزها از ارج تنها نامی بیشتر باقی نمانده است و آخرین خبرها درباره این واحد صنعتی که روزگاری افتخار کشور بود فقط :« تعطیلی» است. کارخانه ای که از سوی خلیل ارجمند راه اندازی شد و یکی از نخستین واحدهای تولید لوازم خانگی کشور بود که حتی به کشورهای دیگر هم صادرات داشت.
موسس کارخانه
خلیل ارجمند موسس کارخانه ارج در خانواده ای متوسط در تهران به دنیا آمد، پدرش از مدیران ارشد دولتی بود که تا سطح معاونت وزارت پست و تلگراف ارتقا یافت. خلیل پس از پایان دوره دبیرستان دربورس اعزام دانشجویان به فرانسه پذیرفته شد. او پس از تحصیل در رشته مهندسی و یک سال کارآموزی به ایران برگشت و در سال 1316 کارگاه ارج را در نزدیکی دروازه قزوین راه اندازی کرد.
نخستین تولید
نخستین فعالیت او در ساخت در و پنجره و نرده های فلزی بود و موفقیتش درساخت یک گلخانه برای بانک ملی در سال 1317 باعث شد که به یکی از پیمانکاران این بانک برای تامین نیازهایشان تبدیل شود. در همین دوره بانک ملی به او سفارش تولید بزرگ ترین طاق نصرت آن زمان را به مناسبت مراسم عروسی محمد رضا پهلوی ( ولیعهد) داد.
اشغال ایران و جنگ جهانی
با اشغال ایران در سال 1320 (در زمان جنگ جهانی) و بسته شدن راه های تجاری و واردات قطعات و ماشین آلات مختلف صنعتی، خلیل ارجمند کار خود را توسعه داد و شروع به ساخت موتور برق، انواع سیم، تلمبه های الکتریکی و... کرد. او به کمک مهندس اکبری کارخانه بزرگی در سال 1321 در شرق تهران و خارج از دروازه خراسان تاسیس کرد. خلیل ارجمند در این سال ها استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران هم بود.
مرگ خلیل ارجمند
باوجود روند رو به رشد بسیار سریع توسعه کارخانه ارج اما اتفاقی تلخ همه چیز را متوقف کرد؛ مرگ ناگهانی خلیل ارجمند در 30 مهر 1323. او که برای سرکشی وارد چاه آبی شده بود به دلیل پاره شدن کابل ها به داخل چاه 36 متری سقوط کرد و جانش را در 34 سالگی از دست داد. با مرگ او به مدت 10 سال پدر و همسرش مسئولیت اداره این مجموعه را برعهده داشتند. سال هایی که کارخانه پیشرفت چندانی به خود ندید.
بازگشت برادران ارجمند
اسکندر و سیاوش ارجمند که در زمان مرگ برادرشان خلیل مشغول تحصیل مهندسی در آمریکا و آلمان بودند به ایران بازگشت و مدیریت کارخانه ارج را در سال 1334برعهده گرفتند. آن ها در اداره کارخانه دست به تحولات عمده زدند و از کارشناسان خارجی نیز کمک گرفتند.
اوج ارج
برادران ارجمند کار را در کارخانه ارج تاجایی توسعه دادند که در سال 1337 در این مجموعه بیش از 600 کارگر و 40 مهندس و کارمند در 10 سالن مشغول به کار بودند و آن ها پروژه های بزرگی همچون ساخت سقف ساختمان تربیت بدنی پارک شهر را برعهده گرفتند. اما مهم ترین تحول در کارخانه ارج ورود آن ها به تولید لوازم خانگی بود که از سال 1338 و با ساخت کولر آبی شروع شد.
آغاز ساخت کارخانه جدید
با افزایش پروژه ها و گسترش سفارشات برادران ارجمند زمین جدیدی دردهه چهل در کیلومتر 5 جاده مخصوص کرج ( محل کنونی کارخانه) خریداری و کارخانه را به محل جدید منتقل کردند.
ورود به بورس
در سال 1352 کارخانه ارج در بورس پذیرفته شد. ظرفیت بهره برداری این مجموعه در اواخر اردیبهشت 1354 به 454 هزار و 100 دستگاه انواع لوازم خانگی رسید. سرمایه این کارخانه در اوایل دهه 50، پانصد و پنجاه میلیون ریال بود و کل کارگران مشغول کار در واحدهای وابسته به آن حدود 5 هزار نفر بودند.
توسعه ارج
فروش کارخانه ارج و لوازم خانگی تولیدی این مجموعه با توسعه زندگی شهری در ایران رشد چشم گیری داشت؛ در بین سال های 1351 تا 1353 فروش ارج تقریبا دو برابر شد و بعد از کسر مالیات از 194 میلیون ریال به 377 میلین ریال افزایش یافت.
مصادره و آغاز رکود ارج
برادران ارجمند به زندگی کارگران توجه ویژه داشتند، آن ها از مددکاران اجتماعی در واحدهای صنعتی خود بهره می گرفتند، طرح تاسیس خانه های سازمانی برای کارگران را به اجرا درآوردند و به آموزش کارگرانشان توجه می کردند. با پیروزی انقلاب در سال 1357 کارخانه ارج مصادره و دولتی شد و کم، کم از رونق افتاد تا اینکه چند ماه پیش خبر تعطیلی آن منتشر شد.
نخستین محصولات خانگی چگونه در ارج ساخته شد؟
علی اصغر سعیدی، جامعه‌شناس و نویسنده کتاب های تاریخ صنعت در ایران به نقل از مهندس ارجمند تعریف می‌کند که اولین محصول خانگی ارج به معنای تولید انبوه در سال 1338 تولید شده است. « ارجمند در مسافرتی که به آریزونای آمریکا کرد به کالایی برخورد که به سادگی می‌توانست درجه حرارت را تا بیش از 10 درجه کم کند. کولر آبی ارج براساس این محصول ساخته شد. کالایی که تحول مهمی در خانه‌ها و آسایش مردم به وجود آورد و بیشتر برند ارج را مردمی کرد و رابطه طولانی‌مدتی را با مردم برقرار کرد، یعنی همان چیزی که برند شدن نیاز داشت.» او همچنین درباره تولید یخچال در این مجموعه می گوید:«کارخانه ارج با شروع نهضت صنعتی شدن شروع به تولید یخچال برقی کرد. تولید یخچال در سال 1341 کاملاً تصادفی رخ داد. در مسافرتی که مهندس ارجمند به دانمارک داشت هدفش بازدید از کارخانه‌ای برای تولید ظرفشویی آشپزخانه بود و به توافق نهایی هم نزدیک شده بودند اما با بازدید از کارخانه یخچال‌سازی نظرش عوض شد و ساخت یخچال را آغاز کرد. شاید به جرات بتوان گفت بیشتر تحولات صنعتی در ایران با همین جهان‌دیدگی‌ها شروع شده بود. یک سال بعد از این آبگرمکن برقی 50 گالنی ساخته ارج هم به بازار آمد.
### پایان خبر رسمی