، تهران , (اخبار رسمی): نخستین بار در جهان از کلمه استارتاپ در شماره‌ای از مجلۀ فوربس در سال ۱۹۶۷ استفاده شد. البته به تصوری که امروز از این کلمه داریم، خیلی نزدیک نیست.
آیا واژۀ «کسبوکار نوپا» گویای واژۀ استارتاپ هست یا خیر. درحال حاضر پیشنهادهای مختلفی مطرح شده است.
اولین‌بار در جهان از کلمۀ استارتاپ در شماره‌ای از مجلۀ فوربس در سال ۱۹۶۷ استفاده شد. البته به تصوری که امروز از این کلمه داریم، خیلی نزدیک نیست. امروزه تیم‌ها و افرادی درزمینۀ تکنولوژی کار می‌کنند تا محصول یا خدمتی جدید خلق کنند. شرکت‌های نوپا یا همان استارتاپ‌ها که از دهۀ ۹۰ میلادی تا‌به‌حال درحال فعالیت هستند، تأثیرات زیادی را در دنیا گذاشته‌اند.
پیدایش استارتاپ در ایران
با توجه به ایندکس‌های گوگل، به‌نظر می‌رسد سابقۀ پیدایش استارتاپ در ایران به نیمۀ دوم دهۀ ۸۰ شمسی می‌رسد و در شروع دهۀ ۹۰ رونقی تازه پیدا کرده است.
اما استارتاپ، استارت‌آپ یا استار تاپ؟
جدا از چند‌و‌چون کار این استارتاپ‌ها، موضوعی که در این مطلب می‌خواهیم به آن اشاره کنیم، نحوۀ نگارش این اصطلاح در زبان فارسی است. واژۀ استارتاپ هم مانند بسیاری از واژگان دیگر، بدون وجود هیچ‌گونه جایگزینی وارد زبان فارسی و به‌مرور، ماندگار شد. از جملۀ اختلافات بین محافل تکنولوژی و عامۀ مردم، نحوۀ نوشتن این کلمه است: استارت‌آپ یا استارتاپ. هرکسی هم بنا به سلیقۀ شخصی و حس زیبایی‌شناختی خود یکی را بهتر می‌داند. حتی گاهی برخی افراد با هر دو این‌ها مخالفت و از واژۀ «استار تاپ» استفاده می‌کنند!
واقعیت این است که هردو درست است و نوشتن هیچ‌یک غلط محسوب نمی‌شود. ولی موضوعی که در زبان فارسی و شیوۀ نگارش مطرح است، فقط «درست» یا «غلط» بودن نیست. سهولت نوشتن کلمه و یکپارچه‌سازی نحوۀ نوشتن آن نیز بسیار مهم است.
نظر فعالان استارتاپ در ایران
عقیدۀ افرادی که درحوزۀ استارتاپ فعالیت می‌کنند و از «استارتاپ» استفاده می‌کنند این است که با این شیوۀ نگارش می‌توانیم ساخت این واژۀ بیگانه را بفهمیم و با استار-تاپ اشتباه نکنیم. آن‌ها می‌گویند: «برای نگارش واژه‌های بیگانه باید صورتی را انتخاب کنیم که مخاطب ساخت آن واژه را متوجه بشود؛ همان‌گونه‌که می‌نویسیم ʼبک‌آپʽ. با وجود اینکهʼبکاپʽ هم غلط نیست، گزینۀ بهتر بک‌آپ محسوب می‌شود؛ چون به این شکل مخاطب به‌راحتی می‌تواند ساخت واژه را متوجه شود.» البته این دلیل قاعدتاً زمانی صدق می‌کند که ابهامی به‌وجود بیاید، وگرنه نوشتن آنلاین به‌جای آنلاین اشکالی ندارد.
ناصر غانم‌زاده، مدیر شرکت سرمایه‌گذاری «جسورانه اُپاتان» در‌این‌باره عقیده دارد:
«واژۀ Startup در انگلیسی، مسیری تکاملی را طی کرده است تا به شکل امروزی خود برسد. بی‌شک شکل اولیه‌اش (Starting up: شروع‌کردن، کلید‌زدن) در آن بی‌تأثیر نبوده است. برای مثال، start the engine up: ماشین را روشن کن. برای همین است که هنوز شکل‌های دیگر کاربرد این واژه، هم در شکل و هم در معنا در انگلیسی وجود دارد: (Start up, Start-up)».
دربارۀ بهتربودن استفاده از واژۀ استارتاپ، این نکات مهم است:
- استارتاپ در پارسی فقط به‌معنای سیلیکون‌ولی به‌کار می‌رود و به‌عنوان یک اسم/صفت وارد زبان پارسی شده است. طبیعی است که شکل‌های دیگر این واژه در زبان ما کاربردی ندارند.
- نوشتن و گفتن استارتاپ، به‌عنوان واژه‌ای یکپارچه با معنای مشخص (امروزی) به مراتب ساده‌تر و به ساختار واژه‌ای دستور زبان پارسی نزدیک‌تر است.
- بسیاری می‌گویند وقتی دو کلمه را به هم می‌چسبانند، بهتر است جدا نوشته شوند (منظور فاصلۀ کامل نیست، با نیم‌فاصله نوشته شوند)، این تقریباً درست است. ولی واژۀ استارتاپ به‌عنوان واژه و هویتی یکپارچه با کاربردی کاملاً مشخص وارد زبان پارسی شده است.»
عماد قائنی، مؤسس وب‌یاد می‌گوید:
«به نظر من در زبان فارسى «استارت‌آپ» نگارش مناسب‌تری است. البته پیشنهادم به عزیزانی که انقدر دقت‌نظر دارند این است که یک واژۀ فارسى مثل «نوپا» را جایگزین استارت آپ کنند و از این کلمه استفاده کنند. این کار، جدا از اینکه ما را مسلط‌تر نشان خواهد داد، باعث می‌شود تمرکز و توجه ما روی کلمات و جملات فارسی‌ای که ادا می‌کنیم یا می‌نویسیم، افزایش یابد و با تمرکز بر کلمات، قطعاً می‌توان زبان فارسی را پاس داشت.»
عادل طالبی، عضو هیئت‌مدیرۀ انجمن کسبوکارهای اینترنتی بر این باور است:
«از نظر من که البته تخصصی در حوزۀ زبان ندارم، به‌عنوان کسی که تجربیات محدودی در حوزۀ سئو دارد، خوب است که بیاییم و بر سر ترجمۀ بعضی از واژه‌ها توافق کنیم. برای مثال کلمۀ «اینباند مارکتینگ» را به چیزهای مختلفی ترجمه کرده‌اند؛ مثلاً «بازاریابی جذبی»، «بازاریابی درونگرا» و «بازاریابی جاذبه‌ای». اما وقتی سه یا چهار ترجمۀ مختلف از یک کلمه وجود دارد، مشکلی پیش می‌آید. اگر شخصی راجع به بازاریابی جاذبه‌ای جستوجو کند، فقط مطالبی را پیدا می‌کند که دربارۀ بازاریابی جاذبه‌ای نوشته شده است؛ در‌صورتی‌که او می‌‌خواسته دربارۀ اینباند مارکتینگ جستوجو کند. اگر همه توافق کنند که اینباند مارکتینگ را درست یا غلط و خوب یا بد، بازاریابی درونگرا ترجمه و همه از آن استفاده کنند، در ادامه راحت‌تر به مطالب می‌رسیم و افراد تنها با جست‌وجوی یک کلمه یا عبارت به محتوای مدنظرشان می‌رسند.
نظر شخصی من دربارۀ استارتاپ این است که توافق کنیم که این‌گونه بنویسیم: «استارتاپ»؛ چراکه اگر «استارت آپ» بنویسیم، دو مشکل پیش می‌آید: اول اینکه آیا باید از نیم‌فاصله استفاده کنیم یا خیر؟ دوم اینکه از «آ»ی با کلاه استفاده کنیم یا نه؟»
مجید کثیری، مؤسس و مدیرعامل اخبار رسمی هم می‌گوید:
استارتاپ کلمه‌ای انگلیسی است که به روش‌‌های مختلف در خود زبان انگلیسی نوشته می‌شود و به نظرم هرگونه نوشتن آن در فارسی، چه به صورت یک‌سره یا با فاصله یا با نیم‌فاصله، با توجه به اینکه کلمه‌ای کاملا وارداتی است مهم نیست. ما کلمه‌ای انگلیسی را وارد زبان می‌کنیم. دیگر در املا و نگارش آن کلمه تقسیم‌بندی نمی‌کنیم تا ببینیم کدام پیشوند و کدام پسوند است و براساس اینکه یک کلمه در زبان انگلیسی چه تغییری می‌کند، در ترجمۀ فارسی تغییر ایجاد نمی‌کنیم. پس به این دلیل که خط تیره (-) در start-up هست، نباید در نگارش فارسی آن فاصله بگذاریم.
از طرفی واژه‌ها وقتی به‌صورت مستقیم وارد زبان دیگری می‌شوند، مفهومشان تغییر می‌کند و همان مفهوم واژۀ اولیۀ خاستگاهشان را نمی‌دهند. مثلاً کلمۀ «گارسون» در زبان فرانسوی (garçon) به‌معنی پسر است؛ اما در زبان فارسی آن را به‌عنوان کسی که در رستوران سرویس می‌دهد، به‌کار می‌بریم نه پسر.
در واقع استارتاپ یا استارت آپ و یا استارت‌آپ هر سه در فرهنگ و زبان ما مفاهیمی جدید می‌گیرند و در ذهن هر کسی تعابیری دارند. بهتر است همه روی یک نگارش مصطلح‌تر که همان استارتاپ است توافق کنیم و روی اینکه استارتاپ چیست و چه نیست کار کنیم.
نتایج جست‌وجوی سه واژۀ در گوگل
برای اینکه متوجه بشویم به‌طور تخمینی کدام‌یک از این واژه‌ها بیشتر استفاده می‌شوند، کافی است جست‌وجویی ساده در گوگل انجام بدهیم. پس، از این جستوجو نتیجه می‌گیریم که به شکل حدودی واژۀ «استارتاپ» با بیش از یک میلیون و هفتصد هزار نتیجه بیشترین استفاده را در وب فارسی دارد.
درخواست برای جایگزینی واژۀ استارتاپ
سرانجام در مرداد۱۳۹۶، انجمن کسبوکارهای اینترنتی سعی در جایگزین‌کردن واژۀ استارتاپ کرد و در نامه‌ای به رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی خواستار جایگزینی آن کلمه با «کسبوکارهای نوپا» شد.
در این نامه آمده است:
«با گسترش اینترنت در کشور، خدمات و سرویس‌های مختلفی پیرامون آن نیز به‌وجود آمده‌اند که اکثر آن‌ها از نمونه‌های موفق خارجی الگوبرداری شده‌اند. یکی از مباحث مهم این حوزه، راه‌اندازی شرکت یا به‌نوعی کسبوکارهای نوپا بر پایۀ فناوری اطلاعات است که اصطلاحاً به آن استارتاپ Startup company گفته می‌شود. چند سالی است که شرکت‌های استارتاپی نیز در ایران فعال شده‌اند و تعدادی از جوانان کارآفرین به‌دنبال اجرای پروژه‌های کاری خود در این غالب هستند.
بدین‌وسیله با توجه به رشد چشمگیر فعالیت استارتاپ‌ها در کشور پیشنهاد می‌شود، واژۀ استارتاپ «Startup» به کسبوکارهای نوپا تغییر پیدا کند.»
اما دربارۀ همین واژه هم اختلاف‌نظر فراوان است: آیا واژۀ «کسبوکار نوپا» گویای واژۀ استارتاپ هست یا خیر. درحال حاضر پیشنهادهای مختلفی مطرح می‌شود؛ مانند «کسبوکار نوبنیان». نوپا به نوزادی می‌گویند که هنوز راه‌رفتن بلد نیست و حس ناتوانی را القا می‌کند. شاید بهتر باشد از نوبنیان استفاده کنیم؛ چراکه معنی کسب‌و‌کاری «تازه‌بنیان‌گذاری‌شده» را می‌رساند که خیلی قوی هم کار خود را شروع کرده است. با این حساب شاید تعبیری که می‌گوید استارتاپ‌ها یک سری بیزینس کوچک و ضعیف هستند نیز غلط باشد! استارتاپ می‌تواند کسبوکار نوبنیانی باشد که اتفاقاً خیلی قوی هم شروع به کار کرده است.
درنهایت، حالا که ما معادل فارسی مناسبی برای این عبارت پیدا نکرده‌ایم و پذیرفته‌ایم خود عبارت «استارتاپ» را که واژه‌ای بیگانه محسوب می‌شود، مستقیماً وارد زبان فارسی کنیم، بهتر است حساسیت بیش‌از‌حد به خرج ندهیم و تمرکزمان را بیشتر روی فناوری‌هایی بگذاریم که این شرکت‌ها عرضه می‌کنند.
نظر شما در‌این‌باره چیست؟ آیا واژۀ کسبوکار نوپا می‌تواند در بازار واژگان جان سالم به در ببرد و جایگزین کلمۀ استارتاپ شود؟
### پایان خبر رسمی