، (اخبار رسمی): این روزها متاسفانه بیشتر وقت کودکان با انجام بازی‌های کامپیوتری و سرگرم شدن با گوشی همراه و تبلت‌ها می‌گذرد. ضروری است والدین با بازی‌های فکری مختلف آشنایی داشته و بتوانند جایگزین مناسبی برای او داشته باشند. آموزش بازی فکری کودکان موجب تقویت توانایی ذهنی کودک و بهبود مهارت‌های اجتماعی او می‌شود.
بازی‌های فکری موجب سلامت فکری کودکان برای گذران یک زندگی بی‌دغدغه و تبدیل او به بزرگسالی موفق در آینده است و روابط کودک و والد و همچنین مهارت‌های ارتباطی او با همسالان را بهبود می‌بخشد
این مقاله قسمتی از صحبت‌های جناب دکتر نغمه گو متخصص کودک و کارشناس صدا و سیما در مورد رابطه تفکر و بازی و تاثیر بازی فکری برای کودکان و بزرگسالان است.
رابطه بین تفکر و بازی:
ما وقتی می‌خواهیم مسئله‌ای را حل کنیم برای حل مسائل تلاش‌های ذهنی انجام می‌دهیم. به این تلاش‌های ذهنی تفکر یا اندیشه می‌گویند. در طول روز حدود هزاران ذهن و فکر از ذهنمون عبور می‌کند که بعضی از آنها خیالات، بعضی از آنها خاطرات گذشته و یا مسئله‌ای است که ذهن را مشغول کرده و بارها آن را مرور می‌کنیم.
در واقع برای حل مسئله عملیات ذهنی در ذهنمان رخ می دهد که به این فرآیند حل مسئله تفکر می گویند. البته تعاریف دیگری هم در مورد تفکر وجود دارد. مثلا شما اگر تمام افکاری که به ذهنتون می آید را سازماندهی کنید و یا بخواهید در یادگیری گذشته نظم دهی انجام دهید یا اتفاقی ایجاد کنید به این موارد هم تفکر می‌گویند.
در ابتدا باید مشاهده کنیم، پنج حسمان را دریافت کنیم و بعد شروع کنیم براساس تجزیه و تحلیل خودمان آن کار را انجام دهیم.
بعضی‌ها می‌گویند تفکر یک فرآیند رمزی است که منجر به یک مسئله ذهنی می‌شود و یا فرآیندی است که از طریق آن یک بازنمایی ذهنی جدید اتفاق می‌افتد.
بزرگترین کاری که مغز انجام می‌دهد این است که هر چیزی را با توجه به درک و فهم و سوالات مهم در طول زندگی در جای خودش قرار می‌دهد و آنها را طبقه‌بندی و نظام می‌دهد.
به طور خلاصه، ما برای اینکه مسائلمان را حل و اندیشه‌مان را گسترش بدیم فکر می‌کنیم. فکر کردن می‌تواند از انتخاب یک مسیر از خانه تا محل کار، آشپزی و یا مسائل ساده و یا حتی مسائل انتزاعی و پیچیده ایجاد شود.
با توجه به تعاریف بالا نقش بازی در تفکر چیست؟
بازی فعالیتی کاملا لذت‌بخش، خود‌انگیخته و به اختیار است که باعث نشاط انسان می‌شود.
اگر بخواهیم برای بازی‌های فکری دسته بندی کلی قرار دهیم به چه صورت می‌تواند باشد؟
آیا دارت هم یک بازی فکری محسوب می‌شود؟
بله، همه بازی‌هایی که تا به حال بازی کرده‌اید مثل شطرنج، پازل، تیزبین، اتللو و… همه یک مطلب خاصی را به ما نشان داده و آموزش می‌دهند.
تقسیم‌بندی بازی فکری کودکان و بزرگسالان:
بازی‌های فکری را می‌توان به ۴ دسته تقسیم بندی کرد:
- افزایش قابلیت تفکر:
مهارت‌هایی مانند افزایش حافظه، سرعت عمل، دقت و تمرکز و … را تقویت می‌کند. مثل بازی قایم موشک که در واقع به تقویت حافظه و دقت و تمرکز افراد کمک می‌کند.
- تفکر استراتژیک:
بازی‌های فکری که افراد می‌خواهند خودشان برنده شوند و نگذارند طرف مقابل مسیر بازی را ببندد. مثل شطرنج، اتللو، باغ وحش هوش، گلوکز. این مهارت به کودکان و بزرگسالان کمک می‌کند تا در مشکلات راه حل‌های متفاوت و خلاقانه داشته باشند.
بازی‌های این نوع تفکر به صورت رقابتی بین دو یا چند نفر برگزار می‌شوند و هر بازیکن در هر بار بازی تجربه می‌کند که باید در هر نوبت استراتژی متفاوت‌تری از دفعات قبل برای برنده شدن داشته باشد.
- دست‌ورزی و حرکتی:
مثل گل‌بازی، خاک بازی، نخ و مهره، پرتاب حلقه و … که به حرکات ما کمک می‌کنند و بازی‌هایی که مهارت‌های ظریف کودک را تقویت می‌کنند.
- بازی هیجانی:
به توانایی افراد در شناخت و کنترل احساسات شخصی خود و دیگران و همچنین تصمیم‌گیری بهتر، تفکر خلاقانه، روابط بهتر و زندگی شادتر را «هوش هیجانی» می‌گویند.
یک بازی هیجانی مانند بازی شکلک، بازی تردست که شور و هیجان زیادی بین بازیکنان ایجاد می‌شود.
شعار ما این است که کودک باید از بازی لذت ببرد و خودش بازی را انتخاب کند، مسلما وقتی خودش انتخاب کند نتیجه بهتری خواهد داد. یکی از مهمترین وظیفه والدین این است که شرایط رشد را برای کودک فراهم سازند.
اگر ما والدین بتوانیم در محیط رشد بچه‌ها انواع این بازی فکری کودکان را مهیا کنیم و حواسمان باشد که کودکان را مانند کاریکاتور بزرگ نکنیم.
فقط یک جنبه را در آنها رشد ندهیم.
همه جنبه‌های فکری، حرکتی، هیجانی و… مهم هستند. اگر ما این ابزار را در اختیار کودک قرار دهیم، کودک قابلیت‌های تفکرش رشد می‌کند و نظمی به ذهنش می‌دهد که بتواند بهتر فکر کند، بهترین تصمیم را بگیرد و استدلال کند.
ما حتی در موضوع تفکر انواع مختلفی برای فکر کردن داریم و خیلی از بازی فکری کودکان می‌توانند در بخش خاصی از تفکر قرار می‌گیرند.
ما خیلی وقت‌ها به کودکانمان می‌گوییم فکرکن، مادرها به نوجوانشان می‌گویند در انتخاب دوستانت خوب فکر کن. فکر کن که چطوری لباس می‌پوشید؟ فکر کن و فکر کن!
اما اینکه چطور فکر کنیم و تفکر را در فرزندانمان افزایش دهیم موضوعی است که کمتر ما می‌بینیم.
همانطور که قبلا هم گفتم وقتی که ما در مورد موضوعی تحقیق می‌کنیم، مسئله‌ای را حل می‌کنیم به این راه حل‌های ذهنی و فرآیند ذهنی تفکر کردن می‌گویند.
انواع تفکر کردن:
- تفکر واکنشی:
مثلا وقتی کودکان درس می‌خوانند این درس خواندن مبتنی بر حافظه است و به آن تفکر واکنشی می‌گویند.
مثلا وقتی که شما مطلبی را خواندید نسبت به سوالاتی که از آن مطلب پرسیده می‌شود واکنش نشان می‌دهید.
- تفکر تحلیلی:
نوع دوم مثلا شما می‌خواهید مساحت سطحی را محاسبه کنید که این موضوع نیاز به تحلیل دارد.
به این نوع تفکر، تفکر تحلیلی می‌گویند که از کلاس چهارم دبستان شروع می‌شود.
- تفکر خلاق:
وقتی شما مسائلی را در زندگی دارید برای حل کردن این مسائل به خلاقیت نیاز دارید که به این نوع تفکر، تفکر خلاق می‌گویند.
- تفکر نقادانه:
هنگامی که نقد و عیب کاری را بررسی می‌کنید به این نوع تفکر، تفکر نقادانه می‌گویند.
- تفکر سیستمی:
نوع دیگر هنگامی است که مثلا یک شرکت و موسسه باید به همه ابعاد موضوع فکر کند، که به این نوع تفکر سیستمی گویند.
- تفکر مباحثه‌ای :
نوع دیگر مثلا افرادی که در مناظره‌ها و مباحثه‌ها شرکت می کنند برای خوب بیان کردن مطلب نیاز به این نوع تفکر که به آن تفکر مباحثه‌ای می گویند دارند.
مبنای تفکر آموزش و پرورش تفکر واکنشی است که مبتنی بر حافظه قوی است که کودکان با حافظه قوی در سیستم آموزش و پرورش موفق‌تر هستند.
سیستم آموزشی قدمی در این موضوع برنداشته است.
بازی‌ها ارتباط مستقیمی با انواع تفکرهایی که در بالا به آن اشاره شد دارند. مثلا بازی لاجیکولو، در واقع با مطرح کردن سوالاتی تفکر تحلیلی و حل مسئله و قدرت استدلال را فوق‌العاده تقویت می‌کند.
کودکان حتی بزرگسالان با حل مسئله تفکر تحلیلی خودشان را افزایش می‌دهند. به ویژه سنین ۹ و ۱۰ ساله که بسیار کمک به تقویت حل مسائل درسی در دوره ابتدایی مخصوصا چهارم، پنجم و ششم می‌کند. پیشنهاد می‌شود افرادی که فرزندان در این سنین دارند حتما این بازی را تهیه کنند.
نقش کلام و سخن گفتن در بازی تحلیلی اهمیت بالایی دارد که در این بازی فکری مشاهده می‌کنیم که افرادی که می‌خواهند این بازی را انجام دهند نقش سخن گفتن و کلام چقدر اهمیت دارد.
در واقع همه بازی‌ها ارتباط مستقیمی با فکر کردن دارند و اگر می‌خواهید که در فکر کردن و حل مسائل و تقسیم‌بندی موارد موفق‌تر عمل کنید، لطفا یک راه و آن هم بازی را انتخاب کنید.
این روزها متاسفانه بیشتر وقت کودکان با انجام بازی‌های کامپیوتری و سرگرم شدن با گوشی تلفن همراه و تبلت‌ها می‌گذرد. ضروری است که والدین با بازی‌های متفاوت آشنایی داشته باشند و همچنین بتوانند جایگزین مناسبی برای او داشته باشند.
آموزش بازی فکری کودکان موجب تقویت توانایی ذهنی کودک شده و روابط کودک و والد و همچنین مهارت‌های ارتباطی کودک با همسالانش را بهبود می‌بخشد.
بخشی از هوش کودک به ژن بستگی دارد، ولی علم به وضوح نشان داده که رشد مغز کودک تا حدود زیادی به تجارب اولیه کودک و بازی‌های مختلف او وابسته است.
نگران نباشید، پرورش و رفتار مثبت در کودکان موجب ساخته شدن میلیون‌ها اتصالات مغز می‌شود که هر یک از آنها به رشد زبان، مهارت‌های حل مسائل و ضریب هوشی عاطفی کودک و … منجر می‌شود. مهم این است که سخت تلاش کنید و با استفاده از حواس کودک و تلفیق آموزش و تفریح بتوانید هوش و توانایی کودک و نوع تفکر او را برای یادگیری بهبود ببخشید.
لازم است کودکان تجربه مستقیمی با جهان داشته باشند تا آن را حس کنند و درباره آن بیاموزند.
آیا تا به حال درباره‌ی چیزهایی که کودکان بعد از به دنیا آمدن می‌آموزند فکر کرده‌اید؟
آنها یاد می‌گیرند که چگونه صحبت کنند، بنشینند، راه بروند و بدوند؟
آنها یاد می‌گیرند چه چیزهایی وجود دارند و چگونه کار می‌کنند.
آنها همه این چیزها را از طریق بازی به ویژه بازی‌های فکری و مهارتی می‌آموزند.
کودکان از طریق بازی عضلاتشان را به کار می‌اندازند.
در واقع بعضی از انواع اسباب بازی‌های فکری مهارت‌های ظریف کودک را افزایش می‌دهند.
کودکان از طریق بازی‌های فکری اعتماد به نفس به دست می‌آورند.
هنگامیکه کودکان در مورد اسباب‌بازی‌های‌شان مهارت کسب می‌کنند (یک پازل را به اتمام می‌رسانندو یا یک حباب را فوت می‌کنند) احساس غرور می‌کنند. آنها می‌گویند: من می‌توانم این کار را انجام دهم، به من نگاه کن.
اغلب ممکن است کودکانی را بیابید که می‌خواهند به شما نشان دهند که چه کارهایی می‌توانند با اسباب‌بازی‌ها انجام دهند. خیلی مهم است که هنرهای‌شان را تصدیق کنید. زمانی که یک فرد بالغ به بازی کودکان دقت می‌کند، احساس خوبی پیدا می‌کنند و اعتماد به نفس به دست می‌آورند و عزت به نفس آنها قوی‌تر می‌شود.
بازی‌های فکری در تقویت مهارت‌های اجتماعی افراد چه کودک و چه بزرگسال موثر است.
بنابراین برای رشد کودک خود و تبدیل او به بزرگسالی موفق باید به همه جوانب فکری، هیجانی، حرکتی او توجه کرد و کودکان را مثل کاریکاتور بزرگ نکنیم!
### پایان خبر رسمی