، تهران , (اخبار رسمی): قدمت لعابکاری سفال تقریبا چیزی به قدمت نژاد بشر است و نخستین ظروف سفالی لعاب‌دار کشف شده در جهان مربوط به قرن 8 یا 9 -یا حتی قدیمی‌تر- پیش از میلاد هستند. شیوههای مختلفی برای اعمال لعاب روی ظروف سفالی وجود دارد که با راهنمایی یک استاد با تجربه می‌توان آن را یاد گرفت.
یادگیری اعمال لعاب -حتی از روی بهترین کتاب- نمی‌تواند جای یادگیری از یک معلم کارکشته را بگیرد، زیرا یک استاد راهنما با راهنمایی و قرار دادن شما در مسیر صحیح، در زمانی که صرف می‌کنید صرفه‌جویی می‌کند.
قدمت لعابکاری سفال تقریبا چیزی به قدمت نژاد بشر است؛ البته به طور کامل مشخص نیست که مردم از چه زمان ظروف سفالی خود را لعاب زدند اما احتمالی که اکثر باستان‌شناسان بر سر آن توافق نظر دارند، زمانی ما بین قرن هشت و نه پیش از میلاد است. طبق این فرضیه به احتمال زیاد از آن دوران بوده که لعاب برای حفاظت و تزئین به ترکیب سفالگری اضافه شده است. بسیاری از روش‌های اعمال لعاب امروزی، ریشه در شیوههای باستانی آن دارد.
نخستین لعابکاری چه زمانی بوده است؟
نخستین ظروف سفالی لعاب‌دار کشف شده در جهان مربوط به قرن هشت یا نه -یا حتی قدیمی‌تر- پیش از میلاد هستند. نخستین لعابکاری‌ها در تمدن‌های چین، مصر، بین النهرین و یونان کشف شده‌اند. بر طبق شواهد به دست آمده هر یک از تمدن‌های ذکر شده سبک خاصی در اعمال لعاب داشته اند که استفاده از آن شیوه را به سایر روش‌ها ترجیح می‌داده است.
لعاب مصری، همچون لعاب مورد استفاده در تمدن‌های چین و بین النهرین بر پایه قلیایی بوده است. از طرف دیگر تمدن‌های یونان و روم از لعاب سرب یا لعاب خشت استفاده میکردند. شیوههای مدرن لعاب‌زنی برگرفته از همین شیوههای مورد استفاده در تمدن‌های ذکر شده است.
لعاب قلیایی
لعاب قلیایی در برخی از اشکال اولیه لعاب سفالی به کار می‌رود. از شیوههای متنوعی برای ساخت لعاب استفاده شده است. در بین‌النهرین خاکستر را با شن مخلوط میکردند تا لعابهای مختص به آن تمدن را ایجاد کنند. از دیگر روش‌های قدیمی لعاب‌‌گیری قلیایی، استفاده از جوش شیرین و ماسه بوده است. لعاب یونانی با استفاده از ذرات رس اضافی ایجاد میشود. برخی از لعابهای مدرن هنوز هم از پایه‌های قلیایی برای پایان کارشان استفاده میکنند.
لعاب سرب
لعاب سربی برای نخستین بار در قرن یک پیش از میلاد توسط رومیها مورد استفاده قرار گرفت. در این روش اعمال لعاب، قبل از پخت، مخلوطی از اکسید سرب، شن و ماسه روی سفال قرار داده می‌شد. پس از گذشت هزاران سال بعد از اولین استفاده رومیها از این روش، استفاده از لعاب سربی بسیار فراگیر شد اما در طی دویست سال اخیر و با کشف آثار مخرب سرب بر بدن انسان، به تدریج این شیوه کنار گذاشته شده است هرچند در برخی نقاط جهان هنوز هم از این شیوه اعمال لعاب استفاده میکنند.
لعاب قلع
لعاب قلع در حدود سال هزار و صد میلادی در ایران معرفی شد. لعاب قلع به عنوان جانشینی برای ظروف چینی مورد استفاده قرار می‌‌گرفت و سفال‌های پخته شده با قلع، ظاهری مات و سفید به خود می‌‌گرفتند. ترکیب خاک چینی و رس فلدسپات، میزان قلع لازم برای پوشاندن ظروف سفالی با روکش سفید را ایجاد می‌کرد. لعاب قلع در دوره رنسانس بسیار محبوب شد اما با معرفی لعاب مینا در قرن هفدهم – که در دمای پایین‌تر قابل پخته شدن بود - از مد افتاد.
لعاب مدرن
لعاب مدرن توسط مخلوطی از ذرات شیشه و اکسید‌های رنگی ایجاد میشود. پودر شیشه را روی سطح سفال می‌‌کشند و سپس آن را با دمای بسیار بالا حرارت می‌‌دهند تا پودر شیشه را روی لعاب ذوب کنند. اعمال لعاب مدرن به اندازه‌‌ای پیشرفت کرده تا بتواند هزاران ترکیب مختلف و ظاهر شیشه را ارائه دهد.
شیشه و لعاب، مزایای لعاب
شیشه ماده مفیدی است که از هزاران سال پیش شناخته شده است. این ماده مفید می‌تواند به اشکال مختلفی و برای اهداف گوناگونی تولید شود. شیشه دارای ویژگی‌های مفیدی نظیر شفافیت، سختی و مقاومت در برابر مواد شیمیایی است که می‌تواند رنگ‌های زیادی داشته باشد. لعاب نوع خاصی از شیشه است که برای پوشش محصولات سرامیکی ساخته شده است.
با درنظر گرفتن این حقیقت که شیشه برای فرم‌گیری در قالب بطری یا پنجره مناسب است، لعاب با آن تفاوت دارد. لعاب روی سطح سرامیک اعمال میشود و پس از ذوب شدن در کوره می‌بایست یک پوشش سخت و بادوام ایجاد کند؛ نباید سطح سفال را تَرک کند و پس از پخته شدن، بدون هیچ گونه ترکی روی سطح آن باقی بماند.
تولید لعاب دشوار است
از آنجا که لعاب قبل از پخته شدن به هیچ وجه شبیه محصول نهایی نیست، و از آنجا که ما قادر به درک مستقیم آن نیستیم که در زمان ذوب شدن لعاب چه اتفاقی می‌افتد، ساخت لعاب بسیار دشوار است. می‌بایست سعی کنیم بفهمیم که کدام مواد در دماهای معین ذوب می‌شوند و در زمان ترکیب مواد چه روی می‌دهد.
پیش از آغاز فهمیدن علل و معلول‌ها به تجربه مستقیم بسیاری نیاز دارید. اگر از این زاویه به آن نگاه کنیم، شباهت خاصی میان آن و آشپزی می‌بینید: ما با شیوه آشپزی آشناییم زیرا مواد اولیه را می‌شناسیم و با آزمون و خطا ایده خوبی از غذای نهایی داریم.
اما بیایید اینگونه تصور کنیم که در یک کشور خارجی با غذاهای ناآشنا در بازار هستید و می‌خواهید یک وعده غذایی درست کنید: چگونه شروع می‌کنید؟ احتمالا بهترین راه این است که با یک کتاب آشپزی پر از دستورالعمل آشپزی کنید و سپس از یک دوست محلی بخواهید که بگوید آیا نتیجه کارتان خوب از آب درآمده یا نه.
به این صورت ممکن است پس از مدتی تنها با خواندن کتاب راهنما و آزمایش آن احتمالا پس از مدتی بتوانید لعاب درست کنید، اما از یاد نبرید که یادگیری اعمال لعاب -حتی از روی بهترین کتاب- نمی‌تواند جای یادگیری از یک معلم کارکشته را بگیرد. از آنجایی که یک استاد راهنما می‌تواند با راهنمایی و قرار دادن شما در مسیر صحیح، در زمانی که صرف می‌کنید صرفه جویی کند؛ برای همین است می‌گوییم که حتی بهترین کتاب‌ها نیز قادر نیستند تا جای یک معلم کارکشته و کلاس اموزش سفالگری را بگیرید.
لعاب کاری سفال یکی از قدیمی‌ترین هنرهایی است که تاکنون کشف شده است؛ احتمالا قدمت آن به چیزی حدود هشت تا نه سده پیش از میلاد مسیح می‌رسد. در تمدن‌های باستانی شیوههای متنوعی برای ایجاد لعاب درنظر گرفته می‌شد که شامل لعاب قلیایی، لعاب سربی و لعاب قلع می‌بوده است؛ البته بعدها استفاده از لعاب سرب به دلیل آثار منفی آن روی سلامت بدن در بسیاری از نقاط ممنوع شد. پس از معرفی لعاب مینا، این شیوه اعمال لعاب بر روی سفال به دلیل نقطه ذوب پایین توانست جای اعمال لعاب قلع را بگیرد.
### پایان خبر رسمی