، تهران , (اخبار رسمی): محققان انیستیتوی پژوهش و آموزش آمینوتکنوژن در «همایش ملی رهیافت‌های علمی طلای سبز، پسته» مقاله‌ای منتشر کردند که در آن به اثرات مشتقات گیاه پسته بر روی بیماری‌های کبد به ویژه کبدچرب و مسمومیت کبد پرداخته اند
نقش کبد در تغییر شکل و پاکسازی مواد شیمیایی بسیار مهم است . اگر دارویی بیش از حد و یا بی مورد و بدون تجویز پزشک مصرف شود، ممکن است به کبد آسیب بزند.
کبد
به گزارش گیلارو؛ کبد یک اندام حیاتی با رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای است که در حدود یک و نیم کیلو گرم وزن دارد. این اندام که دارای چهار بخش نامساوی است، زیر پرده‌ی دیافراگم انسان و در قسمت یک چهارم سمت راست بالای ناحیه شکمی‌قرار دارد. در حقیقت، کبد یک غده است که عملکرد‌های بسیاری از قبیل ذخیره قند به صورت گلیکوژن، تجزیه‌ی سلول‌های خونی، تولید پروتئین پلاسمای خون، تولید هورمون، سم زدایی و تولید ترکیبات ضروری دستگاه گوارش را تنظیم می‌کنند. یکی از این ترکیبات ضروری دستگاه گوارش صفراست که توسط کبد تولید شده و در کیسه کوچکی در زیر خود ذخیره می‌کنند. صفرا ترکیبی قلیایی است که با امولسیون‌سازی چربی‌ها به فرایند گوارش کمک می‌کند. دو رگ خونی بزرگ، سرخرگ کبدی و سیاهرگی که خون را از روده و طحال به کبد می‌آورد، موسوم به سیاهرگ باب، با کبد در ارتباط هستند. این رگ‌های خونی به شبکه مویرگی کبد، که سینوس کبد نامیده می‌شود، و در آخر به لوبول‌های کبد ختم می‌شوند. لوبول‌ها واحد‌های عملیاتی و فعال کبد هستند. هر لوبول از سلول‌های کبدی که وظیفه سوخت و ساز را دارند، تشکیل می‌شود. این سلول‌ها گستره وسیعی از واکنش‌های بیوشیمیایی حیاتی را تنظیم می‌کنند. بافت پیوندی در بین سیاهرگ‌های کبدی گسترش یافته است.
بیماری‌های کبد
هر عارضه‌ای که با تخریب کبد از فعالیت مناسب این اندام جلوگیری کند، بیماری کبدی نامیده می‌شود. در ادامه به شایع ترین بیمارهای کبد پرداخته خواهد شد. یکی از این بیماری‌ها هپاتیت یا التهاب کبد است که شایع ترین عامل آن ویروس‌های مختلف هپاتیت هستند. علاوه بر این، مسمومیت کبدی ( به عنوان مثال هپاتیت الکی) خود ایمنی (هپاتیت خود ایمن) و زمینه ارثی می‌تواند به التهاب کبد منجر شود. بیماری‌های ارثی که باعث تخریب کبد می‌شود، عبارتند از: هموکروماتوزیس (تجمع عنصر معدنی آهن در بدن انسان) و بیماری ویلسون (تجمع عنصر معدنی مس در بدن انسان). بیماری کبد الکلی به شکل‌های کبد چرب الکی و سیروز کبدی در مصرف کنندگان الکل ظاهر می‌شود.
گیاه پسته
گیاه پسته متعلق به خانواده آناکاردیاسه و جنس پیستاسیا است. این طبقه بندی توسط کارل لینه در سال ۱۷۳۷ میلادی صورت گرفته است. گونه‌های بسیاری از جنس پیستاسیا وجود دارند، از جمله: تربینوتوس، وینمالیفولیا، لنتیسکوس، چاینس و گونه ورا. بسیاری از این گونه‌های گیاه پسته وحشی و خودرو هستند. انواع پسته در مناطق گرم و خشک به مقدار زیاد پرورش داده می‌شود. این نوع گیاه پس از خرما مقاوم‌ترین گیاه به کمبود آب، خشکی و شوری است. پسته‌ها در گستره‌ی وسیعی از مدیترانه و خاورمیانه پراکنده شده‌اند. در ایران، گونه‌های مختلف پسته در رشته کوه زاگرس، دامنه‌ها و مناطق کوهپایه‌ای آن به وفور یافت می‌شود. تفاوت بسیاری از نظر شکل، رنگ، اندازه و ترکیبات مغز پسته وجود دارد. پسته با یکی از منابع بزرگ روغن گیاهی (۵۰ تا ۶۰ درصد وزن مغز پسته) است. روغن پسته حاوی پروتئین فراوان، مقادیر بالای ویتامین آ، ب، ث و دی، چربی و کلسترول کم، عناصر معدنی از قبیل آهن، مس، روی، فسفر و منیزیم، فیبر بسیار و اسید‌های چربی چون لینولئیک اسید و اولئیک اسید است. موادی دیگری که در پسته‌ها یافت می‌شوند عبارتند از: نئوفلاوین، پروسیانیدین، تری ترپن‌ها، شبه فلاونوئیدها و مواد فنلی بسیار زیاد. میزان مواد فنلی پسته نسبت به منابع دیگر این مواد بسیار قابل توجه است. به همین دلیل پسته به عنوان ارزان و در دسترس ترکیبات بیوشیمیایی در نظر گرفته می‌شود. به طور سنتی، گیاه پسته برای درمان بیماری‌های گوارشی، اسهال خونی، سردرد، آنفولانزا، کاهش چربی خون، خستگی و تقویت طحال، کبد و قوای جنسی به کار می‌رفته است. در طب سنتی، برای درمان احتقان کبد از پسته استفاده می‌شود. همچنین به استفاده از صمغ یا آب پسته برای درمان تومور معده و کبد سفارش شده است. امروزه، تحقیقات نیز اثرات دارویی پسته شامل کاهش فشار خون، ضد التهاب، ضد باکتری، ضد قارچ، درمان زخم معده و زخم دوازدهه، ضد مسمومیت کبد، ضد درد و اثر شبه استروژنی را نشان داده اند.
تاثیر پودر مغز پسته بر درمان کبد چرب
بیماری کبد چرب یک عارضه برای سلول‌های کبد انسان است. این بیماری در سال ۱۹۸۰ توسط لودویگ و همکارانش شناسایی شد. آنها بیمارانی را مشاهده کردند که علائمی مانند افراد مصرف کننده الکل داشتند؛ اما این بیماران هیچ سابقه‌ای از مصرف الکل نداشتند. نود درصد بیماران کبد چرب، چاق هستند. این مورد در تخریب سلول‌های کبدی بسیار حیاتی است. این بیماری در صورت عدم تشخیص به موقع و درمان مناسب کبد چرب، ممکن است به بیماری پیشرفته و برگشت ناپذیر سیروز کبدی منجر شود. بیماری کبد چرب از جمله بیماری‌های خفیف کبد است که در اثر تجمع چربی در سلول‌های کبدی بروز می‌کند. برخی محققان بیماری کبد چرب را به عنوان بروز یک سندروم سوخت و ساز در کبد در نظر می‌گیرند. به همین دلیل است که تشخیص زود هنگام و درمان مناسب از تخریب کبد و عوارض قلبی عروقی پیشگیری می‌کند.
یکی از آنزیم‌های کلیدی در سوخت و ساز چربی فسفاتیدات فسفوهیدرولاز است. این آنزیم فسفاتیدیک اسید را به دی آسیل گلیسرول و فسفات معدنی تبدیل می‌کند. این واکنش شیمیایی در ابتدای سوخت و ساز گلیسرولیپید‌ها صورت می‌پذیرد. دو نوع از این آنزیم در بدن انسان وجود دارند؛ نوع اول بین سیتوپلاسم و شبکه آندوپلاسمی‌توزیع شده است که در تنظیم سنتز گلیسرولیپید‌ها دخالت دارد و نوع دوم، عمدتا در غشای پلاسمایی یافت می‌شود و در هدایت سیگنال‌ها نقش دارد. در پژوهشی، اثر پودر مغز پسته را بر روی این آنزیم کبدی و میزان تری گلیسیرید موش طی دو دوره ۱۵ و ۶۰ روز بررسی شد. موش‌ها پس از گروه بندی به گروه‌های شاهد و آزمایش تقسیم شدند. گروه شاهد و آزمایش به ترتیب با رژیم غذایی استاندارد و رژیم غذایی استاندارد همراه با ۱۰ درصد پودر مغز پسته تغذیه شدند. نتایج نشان داد، میزان آنزیم در طی دوره ۱۵ روزه ۱۱ درصد کاهش یافت اما این نتیجه به لحاظ آماری معنی دار نبود؛ در حالیکه از میزان تری گلیسیرید به طور معناداری به میزان ۹۵/۱۹ درصد کاسته شده بود. پس از دوره ۶۰ روزه نیز کاهش ۱۶ درصدی میزان آنزیم مشاهده شد که این بار هم آنالیز‌های آماری معنی داری آن را تایید نکرد. با این حال، میزان تری گلیسیرید با معناداری آماری به میزان ۲/۲۰ درصد کاهش نشان داد. محققان احتمال می‌دهند که اولئیک اسید و لینولئیک اسید موجود در پسته منجر به کاهش میزان آنزیم فسفاتیدات فسفوهیدرولاز و نهایتا کاهش میزان تری گلیسیرید شده است.
تاثیر عصاره آبی – الکلی صمغ پسته بر درمان مسمومیت کبد
مسمومیت کبد، تخریب کبد ناشی از تحریک مواد شیمیایی است. نقش کبد در تغییر شکل و پاکسازی مواد شیمیایی بسیار مهم است و در این میان ممکن است که دچار مسمومیت شود. اگر دارویی بیش از حد و یا بی مورد و بدون تجویز پزشک مصرف شود، ممکن است به کبد آسیب بزند. عوامل مسمومیت کبد می‌تواند منشا آزمایشگاهی، صنعتی، طبیعی و گیاهی داشته باشد. دلیل ۵ درصد از مراجعات بیمارستانی و ۵۰ درصد از آسیب‌های کبدی ناشی از مسمومیت کبدی ناشی از دارو است.
معیارهای فعالیت حفاظتی کبد با متغیر‌های بیوشیمیایی همچون بررسی میزان آنزیم‌های گلوتامیک اگزالواستیک ترانس آمیناز (SGOT) و گلوتامیک پیرووات ترانس آمیناز (SGPT) اندازه گیری می‌شوند. آنزیم SGOT در مقادیر زیاد در کبد، قلب و ماهیچه‌های اسکلتی یافت می‌شوند. در حالی که آنزیم SGPT تنها در کبد موجود است. بنابراین، آنزیم SGPT معیار بسیار حساس‌تر و اختصاصی تری برای اندازه گیری آسیب کبدی است. در یک تحقیق، تاثیر کاربرد عصاره آبی- الکلی صمغ پسته بر روی مسمومیت کبدی موش بررسی شد. در این آزمایش مسمومیت کبدی توسط کربن تتراکلرید (CCl4; (1.25 ml.Kg-1 القا شد. بیشترین دوز قابل تحمل و LD50 (مقداری از هر ماده که می‌تواند نیمی از حیوانات مورد آزمایش را بکشد) به ترتیب ۱ و ۷۷/۳ گرم بر کیلوگرم وزن موش به طور تزریق درون صفاقی بود. کاربرد مقادیر مختلف این عصاره بر روی آنزیم SGOT بی اثر بود اما غلظت‌های ۱ و ۵/۰ گرم بر کیلوگرم این عصاره منجر به کاهش میزان آنزیم SGPT شد. این بدین معناست که عصاره آبی – الکلی صمغ پسته اثر محافظتی در برابر بروز مسمومیت کبدی دارد که این اثر خود ناشی از حضور فلاونوئیدها، ساپونن‌ها و تانن در این عصاره صمغ پسته است.
نتیجه گیری
مصرف پسته می‌تواند در سلامتی کبد موثر باشد. استفاده از پسته در رژیم غذایی افراد سالم می‌تواند از آسیب‌های کبدی پیشگیری کند. همچنین وجود پسته در رژیم غذایی بیماران مبتلا به آسیب‌های کبدی، می‌تواند به روند درمان و بهبودی بیماری کمک کند. علاوه بر این، داروها و یا مکمل‌های دارویی را می‌توان با جداسازی و خالص سازی متابولیت‌های ثانویه مشتقات پسته برای درمان و پیشگیری از بیماری‌های کبدی به دست آورد. لازم به ذکر است تحقیقات بیشتری باید درباره مقدار موثر پسته در رژیم غذایی بیماران مبتلا به امراض کبدی و افراد سالم، کاربرد مشتقات مختلف پسته بر روی انواع بیماری‌های کبدی، جداسازی و خالص سازی متابولیت‌های ثانویه پسته، طراحی و ساخت داروها و مکمل‌های دارویی از این متابولیت‌ها در درمان بیماری‌های کبدی صورت پذیر است. در این راستا محققان انیستیتوی پژوهشی و آموزشی آمینوتکنوژن بر آنند تا در پژوهش‌های آتی به طراحی دارو بر اساس متابولیت‌های ثانویه پسته برای درمان بیماری‌های کبد، به ویژه کبد چرب، اقدام کنند.
نویسنده : رضا محمد حسن
### پایان خبر رسمی