، تهران , (اخبار رسمی): این ترکیبات از قبیل کدئین و مورفین بر روی سیستم عصبی اثر می گذارند. این مواد یکی از قدیمی‌ترین داروهای شناخته شده در جهان هستند. کاربرد پزشکی گیاه خشخاش در تاریخ ثبت شده است. امروزه نیز در پزشکی، ترکیبات دارویی صنعتی که برای تسکین درد به کار می روند.
داروها و یا مکمل‌های دارویی را می توان با جداسازی و خالص‌سازی متابولیت‌های ثانویه مشتقات پسته برای کاهش علائم سندروم ترک مورفین به دست آورد
در یگی از مقاله‌‌های علمی‌منتشر شده در “همایش ملی رهیافت‌های علمی‌طلای سبز ، پسته”، پژوهشگران انیستیتوی آموزش و پژوهش آمینوتکنوژن به بیان اثرات کاربرد مشتقات پسته بر روی کاهش علائم ناشی از سندروم ترک مورفین پرداختند. بر اساس این پژوهش آن‌ها امیدوارند تا بتوانند به ساخت داروهای با منشا گیاهی از گیاه پسته برای مقابله با علائم این سندروم دست پیدا کنند.
اُپوئید‌ها
این ترکیبات از قبیل کدئین و مورفین بر روی سیستم عصبی اثر می‌گذارند. این مواد یکی از قدیمی‌ترین داروهای شناخته شده در جهان هستند. کاربرد پزشکی گیاه خشخاش در تاریخ ثبت شده است. امروزه نیز در پزشکی، ترکیبات دارویی صنعتی که برای تسکین درد به کار می‌روند، اپوئید نامیده می‌شوند. اپوئید‌ها با اتصال به گیرنده‌های خود در سیستم عصبی محیطی و مرکزی و دستگاه گوارش فعالیت می‌کنند. گیرنده‌های اپوئیدی در فعالیت‌های فکری و فیزیکی بدن دخالت دارند. استفاده از اپوئید‌ها با عوارض جانبی مانند خواب آلودگی، یبوست، سرخوشی و اختلال در ریتم تنفس همراه است که مورد اخیر در اثر مصرف بیش از حد ایجاد و می‌تواند منجر به مرگ شود. به طور طبیعی بدن انسان موادی را برای تسکین درد تولید می‌کند که این ترکیبات نیز در گروه اپوئید‌ها دسته بندی می‌شوند. همچنین مواد شبه اپوئیدی در گونه‌های هم خانواده خشخاش یافت و اوپیِت نامیده می‌شوند. اگر چه اپوئید‌ها و اوپیت‌ها هر دو مخدر هستند، اما اپوئید به مخدرهای صنعتی و اوپیت به مواد با منشا گیاهی اطلاق می‌شود.
مورفین
مورفین یک اپوئید و یک داروی مسکن است. این ماده با تاثیر مستقیم روی سیستم عصبی مرکزی درد‌های حاد و مزمن را می‌کاهد. برای اولین بار، بین سال‌های ۱۸۰۳ تا ۱۸۰۵ فردریش سرتیورنر مورفین را از منبع اصلی آن، شیره خشخاش (تریاک) استخراج کرد. پس از اختراع سورنگ تزریق، مصرف مورفین گسترش یافت. مصرف مورفین به شیوه‌های مختلف همچون وریدی، عضلانی، زیر جلدی، خوراکی و به صورت شیاف تجویز می‌شود. بیشترین تاثیر مورفین بین بیست دقیقه (داخل وریدی) تا شصت دقیقه (خوراکی) گزارش شده است. به طور بالقوه، این ماده دارای عوارض جانبی از قبیل اختلال در ریتم تنفس، افت فشار خون و استفراغ است. مصرف مورفین در دوران بارداری و شیردهی می‌تواند بر روی نوزاد اثر بگذارد. همچنین مورفین می‌تواند اعتیاد آور باشد. میزان تولید مورفین در سال ۲۰۱۳ ، ۵۳۲ تن گزارش شد که در حدود ۴۵ تن (۶/۸ درصد) به عنوان مسکن و ۳۶۶ تن (۷۰ درصد) برای تولید اپوئید‌های دیگر از جمله اکسی کدون، هیدرومورفین، متادون و هروئین استفاده شده است.
سندروم ترک مورفین
مصرف مورفین موجب بروز اعتیاد در بستر‌های مشترک عصبی و مولکولی و مشکلات وابستگی و تحمل در فرد مصرف کننده می‌شود، به طوری که سیستم عصبی مرکزی و محیطی به قطع ناگهانی مصرف مورفین واکنش نشان می‌دهند. به مجموعه علائمی‌که در این حالت مشاهده می‌شود، سندروم ترک مورفین می‌گویند. آزمایش بر روی جوندگان علائمی از جمله پریدن، به خود پیچیدن، کشش شکم، لرزش بدن یا حرکت سگ خیس، اسهال، دندان قروچه، بیش فعالی، حساسیت، انزال، کاهش وزن، لرزش پنجه و حساسیت به جا به جایی نشان می‌دهد. مطالعات نوروفیزیولوژیک و نورو بیوشیمیایی، نقش سیستم‌های انتقال دهنده‌های عصبی مختلف از جمله نور آدرنرژیک، کولینرژیک و گلوتامینرژیک در بروز و تشدید سندروم ترک مورفین را تایید کرده اند. مشاهده سه مورد از علائم این سندروم نشان از بروز آن است. امروزه وابستگی به مورفین یک معضل اجتماعی و به دلیل عدم تحمل علائم این سندروم، درمان افراد معتاد مشکل است. به علاوه، علیرغم اثرات ضد درد مورفین، کاربرد بالینی آن نیز به علت عدم تحمل علائم سندروم ترک کاهش یافته است. بنابراین، چنانچه علایم کاسته شود، دستیابی به سلامت عمومی‌امکان پذیر خواهد بود.
گیاه پسته
گیاه پسته متعلق به خانواده آناکاردیاسه و جنس پیستاسیا است. این طبقه‌بندی توسط کارل لینه در سال ۱۷۳۷ میلادی صورت گرفته است. گونه‌های بسیاری از جنس پیستاسیا وجود دارند، از جمله: تربینوتوس، وینمالیفولیا، لنتیسکوس، چاینس و گونه ورا. بسیاری از این گونه‌های گیاه پسته وحشی و خودرو هستند. انواع پسته در مناطق گرم و خشک به مقدار زیاد پرورش داده می‌شود. این نوع گیاه پس از خرما مقاوم ترین گیاه به کمبود آب، خشکی و شوری است. پسته‌ها در گستره وسیعی از مدیترانه و خاورمیانه پراکنده شده اند. در ایران، گونه‌های مختلف پسته در رشته کوه زاگرس، دامنه‌ها و مناطق کوهپایه ای آن به وفور یافت می‌شود. تفاوت بسیاری از نظر شکل، رنگ، اندازه و ترکیبات مغز پسته وجود دارد. پسته با یکی از منابع بزرگ روغن گیاهی (۵۰ تا ۶۰ درصد وزن مغز پسته) است. روغن پسته حاوی پروتئین فراوان، مقادیر بالای ویتامین آ، ب، ث و دی، چربی و کلسترول کم، عناصر معدنی از قبیل آهن، مس، روی، فسفر و منیزیم، فیبر بسیار و اسید‌های چربی چون لینولئیک اسید و اولئیک اسید است. موادی دیگری که در پسته‌ها یافت می‌شوند، عبارتند از: نئوفلاوین، پروسیانیدین، تری‌ترپن‌ها، شبه فلاونوئیدها و مواد فنلی بسیار زیاد. میزان مواد فنلی پسته نسبت به منابع دیگر این مواد بسیار قابل توجه است. به همین دلیل پسته به عنوان ارزان و در دسترس ترکیبات بیوشیمیایی در نظر گرفته می‌شود. به طور سنتی، گیاه پسته برای درمان بیماری‌های گوارشی، اسهال خونی، سردرد، آنفولانزا، کاهش چربی خون، خستگی و تقویت طحال، کبد و قوای جنسی به کار می‌رفته است. در طب سنتی، برای درمان احتقان کبد از پسته استفاده می‌شود. همچنین به استفاده از صمغ یا آب پسته برای درمان تومور معده و کبد سفارش شده است. امروزه، تحقیقات نیز اثرات دارویی پسته شامل کاهش فشار خون، ضد التهاب، ضد باکتری، ضد قارچ، درمان زخم معده و زخم دوازدهه، ضد مسمومیت کبد، ضد درد، ضد علائم ترک مورفین و اثر شبه استروژنی را نشان داده اند.
اثر عصاره پسته بر علائم سندروم ترک مورفین
پژوهشگران دریافته‌اند که پسته حاوی ترکیباتی از جمله فلاوونوییدها و مشتقات پپین‌ها مانند آلفا و بتا پپین است. این ترکیبات می‌توانند علائم سندروم ترک را کاهش دهند. در پژوهشی، اثر تزریق عصاره‌ی پوست قرمز رنگ پسته بر روی سندروم ترک مورفین در موش‌ها بررسی شد. به منظور ایجاد وابستگی به مورفین، غلظت‌های مختلف این ماده به مدت چهارده روز در آب آشامیدنی موش‌ها حل شد. برای گروه شاهد داروی نالوکسان (داروی ترک اعتیاد) به میزان ۲ میلی گرم بر کیلوگرم به صورت زیر جلدی تزریق و به هر یک از چهار گروه آزمایشی، سی دقیقه قبل از تزریق نالوکسان یکی از غلظت‌های ۲۵، ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم عصاره پوست قرمز پسته به صورت درون صفاقی تزریق شد. بروز و شدت علائم سندروم ترک به مدت بیست دقیقه و کاهش وزن حیوان پس از یک روز بررسی گردید. علائم به خود پیچیدن، اسهال و کاهش وزن در همه موش‌های وابسته به مورفین وجود داشت. تعداد به خود پیچیدن در دوزهای ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ عصاره پوست قرمز پسته کاهش معنی داری به لحاظ آماری نشان داد. همچنین برای کاهش وزن دوزهای ۵۰ و ۱۰۰ به لحاظ آماری اثر گذار بودند. علاوه بر این، اسهال تحت تاثیر همه دوزهای مصرفی کاهش یافت. در این بین اثر کاهشی دوز ۱۰۰ برای تمام معیار بیشتر بود.
در پژوهشی دیگر، اثر عصاره آبی پوست قرمز رنگ پسته بر روی سندروم ترک مورفین در موش‌ها بررسی شد. غلظت‌های ۱/۰ ، ۲/۰ و ۳/۰ میلی گرم در میلی لیتر، به ترتیب در ۴۸ ساعت اول، دوم و سوم به موش‌ها داده شد. نالوکسان به میزان ۴/۰ میلی گرم در کیلوگرم تزریق و علائم سندروم ترک در ۱۵ روز پس از تزریق بررسی شد. سپس موش‌ها با عصاره پوست قرمز پسته به روش‌های تزریق، تغذیه حاد و تغذیه مزمن، سی تا شصت دقیقه پیش از تزریق نالوکسان تحت درمان قرار گرفتند. در روش تزریق، مشابه پژوهشی قبل برای کاهش وزن دوزهای ۵۰ و ۱۰۰ به لحاظ آماری اثر گذار بودند. همچنین لرزش سر و بدن تحت تاثیر همه دوزهای مصرفی به جز دوز ۵۰ کاهش یافت. در روش تغذیه حاد، دوزهای ۵۰ و ۱۰۰ به لحاظ آماری از کاهش وزن جلوگیری کردند. اما تغذیه مزمن هیچ گونه تاثیری بر علائم سندروم ترک مورفین نداشت. احتمالا مصرف خوراکی این عصاره به دلیل کاهش مواد موثره در تهیه عصاره آبی، نمی‌تواند از علائم سندروم بکاهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که ترکیبات موجود در این گیاه به صورت وابسته به دوز روی کاهش علائم اثر دارد. ولیکن افزایش دوز از یک میزان مشخص باعث کاهش اثر گیاه شده و اثرات سمی‌آن بوجود می‌آید. مشتقات پپین دارای اثرات کولینرژیک است و آنزیم استیل کولینستراز را مهار می‌کند. بنابراین، مکانیسم احتمالی اثرات کاهش علائم سندروم ترک مورفین با فعالیت کلولینرژیک عصاره در مسیر عصبی پاداش مرتبط با مواد افیونی در ارتباط است که در ناحیه شکمی‌تگمنتوم و هسته اکومبنس و در تداخل با سیستم گابانرژیک رخ می‌دهد.
نتیجه گیری
عصاره‌ی پوست قرمز پسته می‌تواند به کاهش علائم سندروم ترک مورفین کمک کند. داروها و یا مکمل‌های دارویی را می‌توان با جداسازی و خالص سازی متابولیت‌های ثانویه مشتقات پسته برای کاهش علائم سندروم ترک مورفین به دست آورد. لازم به ذکر است تحقیقات بیشتری باید درباره‌ی انواع دیگر عصاره‌ی پسته در کاهش علائم این سندروم، جداسازی و خالص سازی متابولیت‌های ثانویه پسته، طراحی و ساخت داروها و مکمل‌های دارویی از این متابولیت‌ها در درمان اعتیاد با کاهش علایم سندروم ترک مورفین صورت پذیر است. پژوهشگران انیستیتوی پژوهشی و آموزشی آمینوتکنوژن، در پژوهش‌های آتی طراحی دارو بر اساس متابولیت‌های ثانویه پسته برای کاهش علائم سندروم ترک مورفین خط مشی خود قرار داده اند.
### پایان خبر رسمی