، آمل , (اخبار رسمی): یک جست و جوی ساده با عبارت «بیماری پوکی استخوان» در موتور جست و جوی گوگل کافی است تا ما را با صدها تیتر مختلف مواجه نماید.
اگرچه بسیاری از این مطالب غیرعلمی و ژورنالیستی است و در برخی از آن‌ها اهداف اغراق آمیزی دنبال می‌شود؛ اما نتیجه حاصل از یک نگاه کلی به منابع مختلف آنلاین که برخی از آن‌ها رفرنس‌های قابل اعتمادی هستند، به یک حقیقت مطلق اشاره دارد: «بیماری پوکی استخوان، بیش از آنچه که ما تصور می‌کنیم» جدی، دامنه دار و فراگیر است».
البته راه دیگری هم برای مطالعه و دریافت حقایق پوکی استخوان وجود دارد که آن هم مطالعه سایت‌های معتبر علمی و آکادمیک، ژورنال‌های تخصصی و نشریات معتبر به زبان اصلی است.
چرا باید درباره پوکی استخوان بدانیم؟
حساسیت به مفاهیم مربوط به سلامتی شخصی و گردآوری اطلاعات مرتبط با نحوه کنترل بیماری‌ها و جلوگیری از ابتلا به انواع عارضه‌های جسمی، یکی از توصیه‌های مهم منابع تحقیقاتی، پزشکان و دانشمندان علوم پزشکی است.
حقیقت این است که علیرغم ورود بشر به دنیای انفجار اطلاعات و سیطره شبکه‌های مجازی در زندگی مردم، رواج مطالب و اطلاعات نادرست، غیر مستند و انواع توصیه‌های غیرکارشناسی، باعث سردرگمی شهروندان در زمینه صحت و سقم بسیاری از داده‌های مرتبط با سلامتی شده است.
از این رو به دست آوردن اطلاعات درست و روش‌های صحیح تغذیه و جلوگیری از بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان را باید به عنوان یک برنامه جدی و روتین در روندهای درمانی و برنامه‌های تندرستی (آن هم با مشاوره مستمر با پزشک خود) و مطابق با دستورالعمل‌های سازمان‌های معتبر جهانی در دستور کار قرار داد.
پوکی استخوان چیست و چرا مهم است؟
اهمیت جهانی بیماری پوکی استخوان یا همان osteoporosis به حدی است که سازمان جهانی بهداشت world health organization که به اختصار WHO نامیده می‌شود روز 20 اکتبر برابر با 28 مهر ماه را به عنوان روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری کرد تا اهمیت این بیماری خاموش را به مردم و دولت‌های مختلف گوشزد کند. این مساله به خودی خود اهمیت این بیماری و سطح تهدیدی که مردم جهان با آن رو به رو هستند، را مشخص می‌کند.
منابع معتبر جهانی به طور مرتب آمارهای سالیانه، درصد مبتلایان، انواع ابتلا، ریسک فاکتورهای ابتلا و نتایج تحقیقات مستمر سازمان‌های تحقیقاتی را مشخص و منتشر کرده اند. حتی تحقیقات گسترده جهانی با اهداف مشخص تری به پژوهش درباره زمینه‌ها و کیفیت این بیماری حتی در میان کشورها، نژادها، قاره‌ها و... انجام شده است که نتایج آن را می‌توان در رسانه‌های مرتبط، مطالعه کرد.
برای مثال در یک متاآنالیز انجام شده در سال 2020 که در سال 2021 در مجله جراحی و تحقیقات ارتوپدی -Journal of Orthopaedic Surgery and Research - منتشر شد، آمار کلی ابتلا به این بیماری در جهان 18 و 3 دهم درصد برآورد شده است. براساس این مطالعه سهم زنان جهان از پوکی استخوان 23 و 1 دهم درصد و سهم مردان جهان 11 و 7 دهم درصد بوده است. دوره سنی این مطالعه شامل افراد 15 تا 105 ساله بوده است.
همچنان که ذکر شد عوامل مختلفی جوامع بشری را در مقابل این بیماری مصون تر یا آسیب پذیر تر می کند. برای مثال در همین مطالعه، سهم مردم آفریقا از پوکی استخوان 39 و نیم درصد برآورد شده است. این پروژه مطالعات همه جانبه در این باره برای تنظیم یک نظام سلامت برای پیشگیری موفقیت آمیز را، کاملا الزامی می داند. مطالعه آفریقا نیز رده سنی 18 تا 95 سال را شامل می شود.
همچنان که اشاره شد، مطالعات مختلف در کشورهای گوناگون و براساس متدولوژی های متعدد، آمارها و درصدهای مختلفی درباره فراوانی این بیماری ذکر می کنند که کاملا طبیعی است که البته موضوع این گزارش نیست.
با این که آمارهای منتشر شده درباره پوکی استخوان در منابع مختلف اختلاف دارد. اما با رویکرد عمومی که در این گزارش مورد نظر است، اختلاف آمار در جزئیات، تفاوتی ماهوی در اصل موضوع ایجاد نمی‌کند. در واقع همه این آمار نشان دهنده این هستند که توجه جدی به این بیماری، جدی و ضروری است. برای مثال براساس اطلاعات منتشر شده در سایت «روز جهانی پوکی استخوان» در سرتاسر جهان از هر 3 زن یک نفر و از هر 5 مرد یک نفر معمولا دچار شکستگی استخوان می‌شوند. در ادامه خواهیم دید که این رقم در مقاله سایت بیمارستان دانشگاه جان هاپکینز متفاوت است.
لزوم اصلاح تصورات درباره پوکی استخوان
نکته مهم درباره پوکی استخوان این است که معمولا تصورات موجود درباره شکستگی ناشی از این بیماری از واقعیت فاصله دارد. در سایت مزبور، تصریح شده است که شکستگی ناشی از پوکی استخوان به قدری غیر متعارف است که گاهی اوقات نه تنها عوامی مانند زمین خوردن جزئی یا یک ضربه کوچک، بلکه حتی یک عطسه یا یک حرکت و چرخش ناگهانی به راحتی منجر به شکستگی استخوان می‌شود و این شکستگی‌ها می‌توانند تهدید کننده زندگی و عامل اصلی درد و ناتوانی طولانی مدت افراد و حتی مرگ آن‌ها باشند.
پوکی استخوان در ایران جدی است
مقایسه آمارهای مختلف در سطوح جهانی نشان می‌دهد که وضعیت بیماری پوکی استخوان در ایران در مقایسه با میانگین جهانی، گسترده تر است. عدم دریافت کلسیم و ویتامین D کافی به عنوان دو عامل اصلی فراوانی شیوع این بیماری در کشور ما و کشورهای دیگر خاورمیانه است. عدم گنجانیدن لبنیات (بویژه ماست غنی شده با کلسیم که نمونه آن را در محصول کلسیویتای کاله می‌توان دید) و قرار نگرفتن در معرض آفتاب به اندازه کافی برای دریافت ویتامین D ، آن چنان که در کشورهای غربی رایج است، به عنوان دو عامل اصلی توسعه این بیماری در کشور یاد می‌شود.
خسارت ناشی از پوکی استخوان برای جامعه
دکتر افشین استوار رییس مرکز بیماری‌های غیر واگیردار وزارت بهداشت، سال گذشته از وقوع سالانه بیش از ۴ هزار مرگ بر اثر پوکی استخوان در کشور خبر داد و اظهار داشت که هزینه‌های اقتصادی شکستگی استخوان برای نظام سلامت بالاست.
به گفته او در 20 تا 50 درصد از موارد ابتلا به این بیماری مهلک فرد مبتلا یک سال بعد از شکستگی فوت می‌کند. براساس گفته‌های وی، سالانه بیش از 160 هزار مورد شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور روی می‌دهد که با در نظر گرفتن رقم فوتی‌های ذکر شده در بالا، این بیماری همه ساله بیش از 3000 میلیارد تومان هزینه اقتصادی برای مردم و شبکه سلامت کشور به همراه دارد.
مصرف کافی لبنیات را جدی بگیریم
این کارشناس مسئول، با اشاره به این که زمینه پوکی استخوان در سن جوانی شروع می‌شود افزود: «مصرف ناکافی لبنیات و کلسیم و ویتامین دی، مصرف ناکافی میوه و سبزی زمینه سازهای تغذیه‌ای پوکی استخوان هستند، مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر از سایر عوامل خطر ایجاد پوکی استخوان هستند.
دکتر استوار تصریح می‌کند که مصرف لبنیات یکی از مهمترین منابع تامین کلسیم و ویتامین دی و پروتئین مورد نیاز کودکان است و از هر شیوه‌ای باید مصرف لبنیات به اندازه کافی تأمین شود. خانواده‌ها باید توجه داشته باشند و دولت باید برای مخصوصا دهک‌های پایین اقتصادی این منبع غیرقابل جایگزین را تامین کند.
اهمیت اجتماعی و جامعه شناختی پوکی استخوان
بیماری پوکی استخوان در مواردی که منجر به انواع شکستگی‌ها می‌شود اثرات بسیار نامطلوبی بر میلیون‌ها انسان در کل جهان برجای می‌گذارد. هزینه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ناشی از این آسیب بر دوش نظام‌های بهداشتی کشورها گذاشته است. با همه این اوصاف به خاطر این که بیماری پوکی استخوان یک بیماری خاموش است حتی در سیستم‌های بهداشتی توسعه یافته و مدرن که پیشرفت‌های پزشکی عظیمی برای کاهش عوارض ناشی از شکستگی‌ها روی داده، هنوز تعداد معدودی از مبتلایان این بیماری به موقع و به اندازه کافی درمان می شوند.
فقط تا 35 سالگی فرصت دارید
وقتی درباره افزایش آگاهی در زمینه بیماری تراکم استخوان صحبت می‌کنیم به این دلیل است که افراد مختلف فقط تا 30 تا 35 سالگی فرصت دارند که منابع لازم را در زمینه تغذیه ای برای بدن خود فراهم کنند تا روند تراکم و استخوان سازی به اندازه کافی صورت گیرد. البته در برخی از منابع این سن هم 25 سالگی ذکر شده است.
توصیه های بیمارستان جان هاپکینز
یک مقاله در سایت بیمارستان دانشگاه جان هاپکینز، با اشاره به این که برای جلوگیری از آسیب استخوان هیچ وقت دیر نیست و مصرف کلسیم و ویتامین D بویژه در لبنیات غنی شده، بهترین کار برای این پروسه است، می نویسد: «بدن انسان تا سن 25 سالگی بیشتر از آن چه مصرف می کند به تراکم استخوان اضافه می کند. در واقع تا سن 50 سالگی نوعی بالانس بین تراکم و تجزیه استخوان حفظ می شود و تراکم ثابت می ماند؛ اما بعد از 50 سالگی تجزیه استخوان از تشکیل آن بیشتر می شود، بویژه در زنان و در زمان یائسگی. حال اگر در دوره طلایی گفته شده از تغذیه درست غفلت شده باشد، مشکلات افراد شروع می شود.»
پزشکان و کارشناسان تغذیه و متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی با تایید مطلب فوق معتقدند که اگر در دوره مورد نظر در صحت تغذیه غفلت صورت گرفته باشد تحلیل بافت‌های استخوانی خیلی سریع تر پیش می رود.
البته این مساله به هیچ عنوان به معنای آن نیست که گنجانیدن میزان کافی کلسیم موجود در ماست و سایر مواد خوراکی در میانسالی و بعد از آن لزومی‌ندارد.
منابع
- پژوهشکده غدد متابولیسم و درون ریز دانشگاه علوم پزشکی شهید پزشکی
- https://www.worldosteoporosisday.org/
- وضعیت بیماری خاموش در ایران/ زنان بیشتر از مردان گرفتار پوکی استخوان وقوع سالانه بیش از ۴ هزار مرگ بر اثر پوکی استخوان در کشور/
- هزینه‌های اقتصادی شکستگی استخوان برای نظام سلامت بالاست -
- The global prevalence of osteoporosis in the world: a comprehensive systematic review and meta-analysis
- https://josr-online.biomedcentral.com/ / Journal of Orthopaedic Surgery and Research Osteoporosis: What You Need to Know as You Age
### پایان خبر رسمی