، آمل , (اخبار رسمی): سخن گفتن از خسارتی که بیماری خاموش پوکی استخوان همه ساله به اقتصاد و شاخص‌های اجتماعی وارد می‌کند، حداقل در کشور ما کار ساده ای نیست. دلیل این مساله نبود آمارهای رسمی و اطلاعات مستدل مبتنی بر پژوهش‌های گسترده میدانی و آماری است.
با این همه، کارشناسان و پژوهشگران اعتقاد دارند بیماری پوکی استخوان نه تنها اثرات مخرب و ناگواری برای خانوارهای ایرانی به همراه دارد، بلکه به خاطر عدم توجه به این بیماری خاموش، و به خاطر نبود برنامه‌های مدون اطلاع‌رسانی و کمپین‌های آموزشی سراسری، روند گسترش آن در کشور ما بالاست. کمپین‌های آموزشی در صورتی که از سنین ابتدایی و حتی از کتاب‌های درسی شروع شود و رسانه‌های گروهی پرمخاطب به طور پیوسته به تولید و انتشار برنامه‌های آموزشی بپردازند، می‌توان با اصلاح الگوی تغذیه از جمله گنجانیدن مقدار کافی ویتامین D و کلسیم در رژیم روزانه خانوار به شکل موثری از این اپیدمی در کشور جلوگیری کرد. این مساله در مقیاس کلان بار سنگینی از دوش شبکه بهداشتی کشور از یک سو و خانوارهای ایرانی از سوی دیگر بر می‌دارد.
نباید فراموش کرد در حال حاضر با توجه به گسترش دامنه تورمی در تمام حوزه‌ها، نه تنها هزینه‌های درمانی به مراتب بالاتر رفته، بلکه هزینه‌های پیشگیری نیز افزایش یافته است. البته جلوگیری از پوکی استخوان با توجه به محصولاتی که با هدف فوق توسط تولید کنندگان محصولات لبنی (به طور مشخص کاله با تولید ماست کلسیویتا) در اختیار مردم قرار داده‌اند، واقعا هزینه ناچیزی در مقایسه با هزینه‌های درمان دارد.
اطلاعات جهانی حکایت از این دارد که منطقه خاورمیانه در زمینه پوکی استخوان ریسک‌های گسترش بالایی را به خود اختصاص داده و آمارهای این منطقه نسبت به سایر نقاط جهان، بیشتر است و ایران، یکی از کشورهایی است که آمارهای حداکثری را در این راستا به خود اختصاص داده است.
نبود مطالعات دقیق از نظر تحمیل هزینه‌های سنگین این بیماری به خانواده‌ها و روشن نبودن تکلیف اکوسیستم بیمه‌ای کشور در پوشش هزینه‌های سنگین این بیماری، باعث شده است بیشتر کسانی که در این زمینه اظهار نظر می‌کنند به ارائه آمار غیرمستدل و برآوردهای نامستند بپردازند.
حتی تحقیقات موردی و در جامعه‌های آماری کوچکی که برخی از مراکز بهداشتی و درمانی یا تحقیقاتی انجام داده‌اند، بسیار قدیمی است که به یک مورد از آن اشاره کرده و تلاش می‌کنیم با به روز رسانی هزینه‌های استخراج شده در این پژوهش یک برآورد کلی و تقریبی از هزینه‌های بیماری پوکی استخوان در زمان حاضر به دست دهیم.
یک پژوهش روی 200 بیمار و برآورد هزینه‌ها
یک تحقیق میدانی و بالینی روی 200 بیمار مراجعه کننده به بخش ارتوپدی بیمارستان سینا در سال‌های 1377 تا 1382 نشان می‌دهد شکستگی لگن یکی از شایع‌ترین شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان است و هزینه‌های این شکستگی بسیار بالاست. این شکستگی سالانه تعداد زیادی از مردان و بویژه زنان ایرانی را زمین‌گیر می‌کند که علاوه بر کاهش کیفیت زندگی و نزدیک کردن امید به زندگی به حدود صفر، هزینه سنگینی به شبکه بهداشتی نیز تحمیل می‌کند.
این در حالی است که ارزشیابی دقیق از هزینه‌های این بیماری باید با توجه به روند تورم و بالا رفتن قیمت اقلام و خدمات همه ساله و حتی چند بار در سال، صورت گرفته و نتیجه آن به صورت گسترده در اختیار جامعه هدف قرار گیرد تا شاید این هشدار‌ها باعث شود شهروندان نسبت به خطرات این بیماری مهلک مطلع شده و روش‌های پیشگیری را به کار بندند.
نباید فراموش کرد راهبردهای پیشگیری و غربالگری که باید همراه با آموزش‌های گسترده انجام شود، در بستر تحقیقات دانشگاهی و حرفه‌ای میسر است که کشور ما از این نظر گام‌های لازم را بر نداشته است.
تحقیق بیمارستان سینا و به روز رسانی قیمت‌ها
مقاله منتشر شده که شامل برآورد متوسط هزینه‌های مستقیم پرداخت شده به ازای هر بیمار دچار شکستگی لگن را هدف قرار داده است، بر مبنا گردآوری آمار به وسیله توزیع پرسشنامه است و علاوه بر این، در صورت نیاز، اطلاعات مندرج در پرونده بیمار کنترل و اطلاعات اظهار نشده به داخل پرسشنامه منتقل شده است. طبیعی است که این پرسشنامه شامل اطلاعاتی از سابقه بیمار، ریسک فاکتورهای زندگی وی و سایر داده‌های مرتبط با بیماری پوکی استخوان نیز بوده است.
هر بیماری شکستگی لگن چقدر هزینه دارد؟
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد بین سال‌های 1377 تا 1382 میانگین هزینه به ازای هر شکستگی لگن برابر با 4 میلیون و 933 هزار و 320 ریال معادل 18 هزار و 228 هزار دلار بوده است.
حال اگر روند افزایش قیمت‌ها را بر مبنای دلار محاسبه کنیم در سال 1380 هر دلار برابر با 792 تومان بوده است. این بدان معناست که قیمت‌ها در این مدت 41 برابر شده است. بنابراین اگر رقم ریالی به دست آمده در تحقیق فوق را ضرب در 41 کنیم عددی معادل 202,266,120 به دست خواهد آمد. یعنی هزینه هر شکستگی لگن در حال حاضر در شبکه بهداشتی کشور برای خانوار ایرانی به طور میانگین 20 میلیون تومان خواهد بود. اما بدیهی است که این رقم غیر قطعی است.
در گزارش فوق هم ذکر شده است که این رقم میانگین هزینه‌هاست و بسته به این که فرایند درمانی به چه سمت و سویی برود ممکن است این رقم دو برابر هم بشود.
دیگر کشورها هزینه شکستگی لگن چقدر است؟
بیماری پوکی استخوان بسیار پرهزینه است و درمان‌های آن، بویژه اگر مربوط به شکستگی لگن باشد در گروه درمان‌های گران‌قیمت محسوب می‌شوند. در کشورهایی که اکوسیستم و شبکه بیمه‌ای همه جانبه و فراگیر دارند، ممکن است حمایت‌های بیمه‌ای باعث شود خانواده کمتر دچار آسیب ناشی از بیماری مهلک ناگهانی و هزینه‌های آن باشند؛ اما این مساله در کشورهایی که بیمه‌های درمانی در آن‌ها توسعه نیافته و دولت‌ها به حمایت جدی از شهروندان اقدام نمی‌کنند ممکن است خسارت‌های جبران ناپذیری به اقتصاد خانوار وارد کند و حتی به فروپاشی کامل یا نسبی خانوار منجر شود.
طبق آماری که مربوط به فروردین سال 1398 است، در ایالات متحده هزینه‌های مستقیم پزشکی درمان شکستگی لگن به ازای هر بیمار کمی بیش از 50 هزار دلار اعلام شده است که در کل هزینه ای بالغ بر 5 میلیارد و 960 میلیون دلار به شبکه بهداشتی این کشور تحمیل می کرد.
وضعیت در کشورهای درحال توسعه بدتر است
با این حال به نظر می‌رسد هم اکنون در اغلب کشورهای درحال توسعه، بیماری خاموش پوکی استخوان هزینه‌های سنگینی را به صورت پنهان و آشکار به نظام‌های بهداشتی تحمیل می‌کند. هزینه اقتصادی که بحث اصلی این گزارش است علاوه بر سایر عوارض اجتماعی و فرهنگی است که توجه به آن‌ها نیازمند یک تحقیق دامنه دار و هدفمند است که این معضل را به صورت خاص آسیب شناسی کند. برای اشاره کوتاهی به این مساله کافی است بدانیم که طبق تحقیقات مورد اشاره، آمارهای غیراقتصادی ناشی از شکستگی‌های پوکی استخوان در نواحی مهم بدن مانند گردن (استخوان فمور)، لگن و ران به این شرح است:
- در 20 درصد بیماران در طی سال اول فوت می کننـد (هزینه‌های اجتماعی، عاطفی، خانوادگی و عامل دخیل در فاکتورهای سلامت روان.)
- در 50 درصد موارد، بیمار هرگز توانایی‌های قبـل از شکـستگی را به دست نمی‌آورد. (کاهش نشاط اجتماعی، افزایش فاکتورهای زندگی ناسالم و افزایش معلولین در جامعه و بار روانی و اقتصادی و به هم ریختن نظام‌ها و روند‌های طبیعی زیست خانوار.)
- در اغلب موارد به خاطر بی‌حرکتی طولانی ناشی از بستری، بیماری‌های دیگری مانند زخم بستر و عارضه‌های ریوی نیز می‌تواند از پیامد‌های شکستگی‌های جدی باشد. هرکدام از این پیامد‌های جانبی به خودی خود هزینه‌های دیگری را به خانوار و شبکه بهداشتی تحمیل می‌کند.
- حدود 10 درصد از بیماران مبتلا به شکستگی‌های حاد در بیمارستان فوت می‌کنند.
- از آن جا که جامعه ما در دهه‌های آینده با سرعت به سمت سالمندی پیش می‌رود، هزینه‌های پوکی استخوان برای سیستم بهداشتی کشور به سرعت در حال رشد خواهد بود. مگر این که برنامه‌های جدی اطلاع رسانی، پیشگیری و افزایش مهارت‌های «خودمراقبتی» در دستور کار بهداشت کشور قرار گیرد.
براساس تحقیق پیش گفته در سال 1381 با جمعیتی افزون بر 65 میلیون نفر تخمین زده شده بود که در کل بیش از 2 میلیون نفر از مردان و زنان بالای 50 سال در معرض شکستگی قرار داشته باشند. ارزیابی‌های ناشی از افزایش جمعیت، تورم موثر بر فقر غذایی، عدم تدوین برنامه‌های آگهی‌بخش و نبود تحقیقات دقیق و عدم شناسایی ریسک‌فاکتورها، این نتیجه محتمل می کند که این آمار در حال حاضر حداقل باید دو برابر شده باشد. اگر این جمعیت دو برابر شده را ضرب در تورم و افزایش هزینه خدمات درمانی و تجهیزات و مراقبت‌های مرتبط کنیم، هزینه هنگفتی به دست خواهد آمد که باید خیلی زود مورد توجه مسئولین بهداشتی قرار بگیرد. در غیر این صورت به مرور هزینـه‌های تحمیل شده به افراد، خانواده‌ها و شبکه سلامت کشور از کنترل خارج خواهد شد.
بدیهی است که هزینه‌های تعلق گرفته به یک برنامه وسیع و استاندارد غربالگری و پیشگیری اصلا با هزینه‌های درمان و مراقبت‌های ناشی از شکستگی و تحلیل منابع انسانی کشور قابل مقایسه نیست.
نگاهی به فراوانی شکستگی لگن یا hip fracture در چند کشور
- ایران 49 درصد مرد و 51 درصد زن
- سوئد 25 درصد
- استرالیا 25 درصد
- آمریکا 49 درصد
- چین 74 درصد
هزینه‌های درمان شکستگی شامل چه مواردی است؟
براساس برآورد انجام شده در کشور بلژیک به طور عمومی هزینه‌های درمان که برای شکستگی استخوان‌های اصلی بدن باید پرداخت شود، شامل این موارد است. ارقام مرتبط حذف و فقط خدمات ذکر شده اند، چرا که برای برآورد دقیق باید قیمت‌ها با تورم و قیمت خدمات و تجهیزات سنجیده شود که نیازمند تحقیق مستقلی است. لیست عمده هزینه‌ها عمدتا شامل این موارد است:
- · هتلینگ
- بیهوشی و جراحی
- دستمزد جراح
- دستمزد کمک جراح
- هزینه اتاق عمل
- هزینه خدمات متخصص بیهوشی
- هزینه‌های مرتبط با خدمات بیوشیمیایی
- هزینه‌های مربوط به آزمایشگاه
- هزینه‌های سیتی‌اسکن و تصویربرداری و نظایر آن
- دستمزد ویزیت پزشک
- هزینه‌های دارو
- دستمزد‌های مربوط به فیزیوتراپی و توانبخشی
- هزینه خدمات پیش‌بینی نشده
- قیمت تجهیزات جراحی و تجهیزات مصنوعی و پروتز، پلاک و پیچ فشاری، (وسایل فیکس کننده) و...
- هزینه‌های روزهای اقامت و اشغال تخت
- هزینه‌های مراقبت‌های بعدی در منزل
- هزینه ویزیت‌های بعدی کنترلی
سه نکته پایانی
نکته اول
طبق گزارش‌های منتشر شده و تحقیقات میدانی و متاآنالیزهای صورت گرفته از سوی نهادهای معتبر در حال حاضر بیشتر شکستگی‌های لگن در حوزه آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و حوزه مدیترانه رخ می‌دهد. ایران هم جزو کشورهای آسیایی است و گزارش‌های جهانی میزان تراکم استخوانی در کشور ما را پایین‌تر از حد نرمال گزارش کرده‌اند.
نکته دوم
برای کاهش هزینه‌های سرباز اجتماعی و اقتصادی بهتر است شبکه بهداشتی کشور به شکلی سریع و کارآمد برنامه‌های اطلاع‌رسانی، پیشگیری، غربالگری و توسعه روش‌های درمان را در دستور کار قرار دهد. در زمینه پیشگیری علاوه بر پروتئین، دو ریزمغذی کلسیم و ویتامین D و ورزش‌های تحمل وزن مهمترین موارد توصیه شده هستند.
نکته سوم
یک مطالعه موردی – شاهدی بر تعدادی از بیماران زن در شهر یزد، نشان می‌دهد بهبود سطح اجتماعی و اقتصادی موجب افزایش تحصیلات شده و نقش پیشگیرانه در ابتلا به پوکی استخوان دارد.
این نکته می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های کلان ملی مد نظر قرار گیرد.
منابع:
بررسی بار اقتصادی شکستگی هیپ دکتر علی اکبر سهیلی آزاد و همکاران، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران، دوره دوازدهم، شماره 47، پاییز 1384
https://rjms.iums.ac.ir/article-1-487-fa.pdf
وضعیت اجتماعی اقتصادی و خطر پوکی استخوان: مطالعه مورد- شاهدی در زنان بیمار سرپایی در یزد، مجله علمی- پژوهشی تحقیقات سلامت، 1397
https://jhr.ssu.ac.ir/article-1-420-fa.html
Direct health-care costs attributed to hip fractures among seniors: a matched cohort study
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3557373/
Impact of hip fracture on hospital care costs: a population-based study
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26286626/
### پایان خبر رسمی