، مشهد , (اخبار رسمی): قطارهای شهری برحسب اهداف و وظایفی که برای آنها برنامه‌ریزی شده به سه گروه اصلی مترو، تراموا و مونوریل تقسیم شده است امید است روند توسعه و پیشرفت در کلانشهر مذهبی مشهد مقدس همچنان ادامه داشته باشد و آینده‌ای زیبا برای پایتخت معنوی ایران اسلامی رقم بزند.
به گزارش اخبار رسمی به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری مشهد، تاریخچه استفاده از مترو به نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی برمی‌گردد. زمانی که شکوفایی صنعتی در کشورهای اروپایی به اوج خود رسیده بود و هر روز طرح‌ها و ایده‌های بسیاری برای توسعه و پیشرفت زندگی شهری جوامع مطرح می‌شد. مترو نیز در همین راستا مدیون پیشرفت تکنولوژی در عرصه راه آهن و همچنین توسعه فیزیکی شهرهای اروپایی است. ایده احداث مترو اولین بار به طور جدی در کشورهای انگلستان و آلمان مطرح شد.
در اروپا اولین مترو در سال ۱۸۶۳ میلادی در انگلستان به کار گرفته شد. البته بد نیست بدانید که اولین مترو در آسیا در سال ۱۹۲۷ میلادی در ژاپن مورد بهرهبرداری قرار گرفت. در آمریکا اولین مترو در سال ۱۸۹۲ میلادی در شهر شیکاگو ساخته شد که بیشترین مسیر آن روی زمین احداث شد و اولین مترویی که مسیر حرکت آن کاملاً در زیرزمین قرار داشت در شهرهای بوستن در سال ۱۸۹۷ میلادی و نیویورک ۱۹۰۴ میلادی ساخته شدند.
در ادامه این گزارش، نگاهی به وضعیت برنامه‌ریزی، احداث و بهرهبرداری از خطوط مترو در کلانشهرهای کشور صورت گرفته و در نهایت وضعیت خطوط 3 گانه قطارشهری را مورد بررسی قرار گرفته است.
قطارشهری (متروی) تهران
مجموعه قطارهای شهری تهران تا پایان سال ۱۳۹۴ در 5 خط اصلی در حال تردد است که 4 خط آن شامل ۱، ۲، ۳، 4 درون شهری و خط 5 نیز بین‌شهری (میان کرج و تهران) هستند. تا پایان مرداد ماه سال ۱۳۹۵ مسافت خطوط متروی بهرهبرداری شده برابر ۱۷۲ کیلومتر بوده‌است و تعداد واگن‌های فعال در مترو تهران بیش از هزار واگن می‌باشد که روزانه بیش از یک میلیون و 800 هزار مسافر را جابجا می‌کنند.
اگرچه طرح‌های اوّلیه متروی تهران در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ریخته شد، اما به طور رسمی از سال ۱۳۷۷ شروع به کار کرد. نخستین مسیر فعال، مسیر شماره ۵ مترو بود که بین تهران و کرج مسافر جابه‌جا می‌کرد و در ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.
قطار شهری در اصفهان
در سال ۱۳۸۰ طرح نهایی خط یک ( شمال - جنوب ) به طول 12.5کیلومتر مصوب و عملیات اجرایــــــــــی ساخت تونل آن آغاز می‌گردد و با اضافه شدن 7.7 کیلومتر مسیر کاوه – قدس (شمال - غرب) اینک خط اول قطار شهری اصفهان از شمال غرب تا جنوب بطول 12.20 کیلومتر در دست احداث می‌باشد و انتظار می‌رود سال آینده به بهرهبرداری برسد.
مسیر خط ۲ قطار شهری اصفهان حدفاصل دپوی زینبیه تا خمینی شهر به طول ۲۳ کیلومتر در سال ۱۳۸۵ به تصویب شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور رسیده و مطالعات آن در سال ۱۳۹۰ توسط مشارکت مترا - پژوهش - سیسترا آغاز گردید. مطابق با برنامه‌ریزی انجام شده و عملیات اجرایی خط ۲ شهریورماه سال ۱۳۹۴ کلنگ‌زنی شد.
قطارشهری اهواز و حومه
مسیر خط یک قطار شهری اهواز بطول تقریبی 23 کیلومتر، شمال شرق شهر را با عبور از مرکز شهر و رودخانه کارون به جنوب غرب شهر متصل می‌نماید. این مسیر مشتمل بر 24 ایستگاه بوده و زمان سفر در طول آن با در نظر گرفتن سرعت متوسط 33 کیلومتر بر ساعت، 40 دقیقه برآورد می‌شود. در سال 1384 تصویب اعتبار مورد نیاز طرح از طریق فاینانس در شورای اقتصاد کشور تصویب شد و اسناد مناقصه EPC برای خط یک و دعوت از پیمانکاران ایرانی بامشارکت شرکتهای خارجی تهیه شد.
در خردادماه 85 عملیات اجرایی قطعات شمالی و جنوبی خط آغاز شد. در سال 1389 دو دستگاه TBM و تجهیزات مربوطه به همراه 8 دستگاه ژنراتور 11 کیلو وات به اهواز از طریق بندر امام خمینی(ره) و بندرعباس وارد شد و عملیات مونتاژ دستگاه‌های TBM شروع گردید. هم‌اکنون 2 ماشین حفار تونل، به نام‌های کرخه و کارون به صورت همزمان عملیات حفاری را انجام می‌دهند. مجموع طول حفاری این دستگاه‌ها تاکنون بیش از 8 کیلومتر بوده است. سرعت حفاری دستگاه‌های مذکور به طور متوسط 15 متر در شبانه‌روز است. TBM کارون در حال حاضر مشغول حفاری تونل بین ایستگاه‌های فرهنگی و مصلی است و TBM کرخه پس از حفاری تونل ایستگاه نفت به ایستگاه دروازه رسیده و آماده حفاری در ادامه مسیر است. بر اساس وعده ماه گذشته غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان، در مدت 12 ماه فاز نخست قطار شهری اهواز راه‌اندازی خواهد شد.
قطار شهری تبریز و حومه
در سال 1379 شهرداری تبریز مطالعات جامع ترافیکی شهر تبریز را به مشاور واگذار کرد. مشاور در مطالعات امکان‌سنجی به این نتیجه رسید که 3 کریدور مسافرخیز از ظرفیت قطار شهری برخوردار است. با توجّه به رشد روزافزون سفرهای درون شهری در تبریز و ضرورت استفاده از سامانه حمل ونقل ریلی در راستای کاهش مشکلات ترافیکی، مطالعات خطوط قطارشهری تبریز انجام و شبکه قطارشهری تبریز شامل 4 مسیر، جمعاً 60 کیلومتر و 63 ایستگاه طراحی گردید. طول مسیر خط یک قطارشهری تبریز 6 کیلومتر است که در سال گذشته به بهرهبرداری رسید. این خط سالانه یک میلیون نفر را جابه‌جا می‌کند. در حال حاضر نیز 34 کیلومتر دیگر از خطوط قطارشهری در این کلانشهر در دست ساخت قرار دارد که بنا به گفته علی نوذرپور معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، تبریز عقب‌ترین شهر در بهرهبرداری از خطوط مترو است.
قطارشهری کرمانشاه
پروژه قطارشهری در کرمانشاه شامل ۱3 ایستگاه می‌باشد و شمال و جنوب کریدور اصلی شهر یعنی، میدان فردوسی را به میدان طاق بستان متصل می‌کند. پروژه قرار است در 2 فاز کلی و تقسیم بندی به 3 قطعه به بهرهبرداری برسد.
فاز اول این پروژه از میدان معلم تا میدان آزادی و فاز دوم آن از میدان آزادی تا میدان فردوسی است و همچنین این پروژه به 3 قطعه شمالی در بولوار طاق بستان، میانی در بولوار شهید بهشتی و جنوبی از مرکز شهر به بالا تقسیم می‌شود. در طرح اولیه، قرار است با توجه به داشتن ۴ واگن با ظرفیت ۲۰۰ نفر ، ۸۰۰ نفر در هر قطار جابه‌جا شوند ولی قطار سبک شهری کرمانشاه در افق ۱۴۰۰ شمسی می‌تواند ۱۴ هزار و ۲۰۰ نفر را در هر جهت و در هر ساعت جابه‌جا نماید و در افق ۱۴۱۰، قابلیت انتقال ۱۶ هزار و ۲۰۰ مسافر در هر جهت و در هر ساعت را خواهد داشت و می‌تواند ترافیک شهر کرمانشاه را به طور چشمگیر کاهش دهد. کلنگ عملیات اجرایی این پروژه در سفر رئیس جمهور وقت در هفدهم مرداد‌ماه سال 1390 همزمان با افتتاح و بهرهبرداری از چندین طرح صنعتی، اقتصادی و عمرانی در استان کرمانشاه بر زمین زده شد و این پروژه هم‌اکنون در دست احداث قرار دارد.
قطارشهری کرج و حومه
سازمان قطار شهری کرج و حومه در دی ماه سال 1380 با ابلاغ اساسنامه توسط وزیر کشور رسماً فعالیت خویش را با رسالت رفع مشکلات در ادامه احداث مسیر قطار سریع السیر کرج – مهرشهر و مطالعات وسیع و عمیق حمل و نقل انبوه ریلی در کرج آغاز کرد.
به منظور بهره‌گیری از توان علمی تخصصی داخلی با برنامه‌ریزی متخصصان سازمان و همکاری کارشناسان وزارت کشور، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، استانداری تهران، شرکت مترو، شهرداری کرج ، شرکتهای مهندسان مشاور ذیصلاح کشور اولین شرح خدمات ریلی کشور تدوین و به تصویب کمیسیون 3200 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور رسید. خط یک از محدوده میدان دانشگاه (کمال شهر) تا محدوده سه‌راه اندیشه به طول 25 کیلومتر و 26 ایستگاه مورد تصویب قرار گرفت و هم‌اکنون در دست احداث است.
قطار شهری مشهد
خط یک
کلنگ احداث خط شماره یک قطار شهری مشهد در آذر ماه سال ۱۳۷۹ به زمین خورد. این خط به طول ۲۴٫۵ کیلومتر فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد را به منطقه وکیل‌آباد متصل کرد. در فاز اول خط یک عملیات اجرایی 20 کیلومتر از این مسیر حدفاصل نخریسی به وکیل‌آباد انجام شد. به گونه‌ای که فرآیند احداث این خط ابتدا به طول 11 کیلومتر به صورت زیرزمینی در تونل کم عمق و 9 کیلومتر در مسیر همسطح بنا شد. این خط در میدان تقی‌آباد یا ایستگاه شریعتی خط ۲ را قطع می‌کند. فاز اول خط یک قطار شهری پس از طی فراز و نشیب‌های بسیار و گذشت 8 سال از زمان کلنگ‌زنی آن، بالاخره در سالروز ولادت امام رضا(ع) در اسفند ماه سال 92 به دست دکتر احمدی‌نژاد رئیس جمهوری وقت به بهرهبرداری رسید.
احداث فاز دوم خط یک نیز به طول 4٫۵ کیلومتر و با داشتن دو ایستگاه جدید شامل بوستان ریحانه و فرودگاه برنامه‌ریزی شد و مسیر توسعه خط یک را به فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد وصل کرد. اجرای خط یک قطار شهری مشهد به صورت LRT انجام گرفت و برآورد مالی آن 2.130 میلیارد ریال و مشخصات سازه ای مسیر آن تونل زیرزمینی بتنی کم‌عمق است. مسیر توسعه خط یک توسط ریاست جمهوری دکتر روحانی در بهمن ماه سال گذشته به صورت رسمی افتتاح شد.
خط 2
خط 2 قطارشهری مشهد با هدف اتصال شمال شرقی شهر مشهد به جنوب آن و کاهش ترافیک شهری و کاهش آلایندگی هوا در این کریدور برنامه‌ریزی شد. خط 2 قطار شهری با عبور از نقاط ترافیکی بسیار مهم شهر نظیر میدان فجر، راه آهن، شهدا، میدان شریعتی، کوهسنگی، میدان شهید کاوه و... به زائران و مسافران رضوی و مجاوران مشهد مقدس خدمت‌رسانی می‌کند.
مسیر خط 2 قطارشهری به طول 14.5 کیلومتر از انتهای بولوار طبرسی شمالی در شمال شرقی شهر مشهد شروع شده و تا بولوار شهید فکوری در جنوب شهر ادامه می‌یابد. مسیر این خط به صورت زیر زمینی احداث شده و حفاری تونل توسط 2 دستگاه حفار مکانیزه TBM انجام شده است.
کلنگ احداث خط 2 قطار شهری در بهمن ماه سال 87 به زمین خورد اما به دلیل بروز مشکلاتی، کار احداث عملا متوقف شد و تنها 17 درصد پیشرفت فیزیکی تا انتهای سال 92 گزارش شد. اما با شروع فعالیت دور چهارم شورای اسلامی شهر مشهد و مدیریت شهری، فرآیند احداث این خط که به مثابه کشتی به گل نشسته بود، جان دوباره‌ای گرفت. این پروژه با کار جهادی مدیریت شهری در حال انجام است و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قرار است بهمن ماه سال جاری فاز نخست آن، به بهرهبرداری برسد.
ایستگاهG2 در میدان شهدا با دیگر خطوط قطارشهری شامل خط‌های 2، 3 و4 تلاقی دارد که همین امر سبب شده نقش عمده‌ای در جابجایی مسافر شهری بر عهده داشته باشد. در نتیجه تعریف شدن این ایستگاه، سفرهای شهری آسانتر و ترافیک روان‌تر خواهد شد. روش اجرای پروژه به گونه‌ای برنامه ریزی شد که در سریعترین زمان ممکن به بهرهبرداری برسد. برای همین منظور بهرهبرداری از پروژه در دو فاز پیش‌بینی گردید. ابتدا فاز اول که مسیر طبرسی تا ایستگاه G2(شهدا)در دستور کار قرار گرفت و در فاز نهایی پروژه نیز از میدان شهدا تا انتهای مسیر یعنی ایستگاه سلامت احداث شد.
با فعالیت مجدد دستگاه TBM در انتهای سال 92 در شفت جنوبی، این دستگاه در خرداد 93 به میدان راه‌آهن رسید. در مهرماه همان سال نیز دستگاه حفار به میدان شریعتی و در بهمن ماه نیز به میدان سعدی وارد شد. در ادامه فعالیت شبانه‌روزی دستگاه TBM خرداد 94 دستگاه وارد میدان شهدا شد. بهمن ماه سال گذشته کار حفاری خط 2 به پایان رسید. در نهایت نیز میدان سعدی که به عنوان کارگاه ساخت قطار شهری بیش از 8 سال مسدود شده بود در تیرماه 95 بازگشایی شد.
برای اینکه کار احداث خط 2 همزمان با ساخت ناوگان انجام شود و ریل‌های قطار شهری لنگ ناوگان نماند، مراحل ساخت ناوگان در چین از مدت‌ها پیش پیگیری شد تا اینکه بالاخره اولین مرحله از ناوگان خط 2 قطار شهری در خرداد سال جاری وارد مشهد مقدس شد.
آنگونه که برنامه‌ریزی شده، خط2 قطارشهری مشهد می‌بایست بوسیله 100 واگن در هر ساعت 16 هزار مسافر را جابجا نماید. این خط 13 ایستگاه دارد که در تمامی ایستگاهها، سکوها در طرفین خط ریلی قرار گرفته است و طول هر سکو 100 متر می‌باشد. تمامی ایستگاهها از نوع زیر زمینی بوده و تعداد طبقات ایستگاهها بین 1 تا 3 طبقه است.
تعداد ورودی دسترسی مسافران در هر ایستگاه شامل 2 ورودی است که در برخی از ایستگاهها با توجه به شرایط معابر تا 4 ورودی نیز پیش‌بینی شده است. در ساخت خط 2 قطارشهری مشهد سعی شده از تجهیزات و تسهیلات روز بهره‌گیری شود این تجهیزات شامل پله برقی بین کلیه طبقات، آسانسور معلولان و سالمندان، نوارهای هدایت نابینایان، سیستم تهویه، سیستم اعلام و اطفای حریق و خروجی اضطراری است.
خط 3
خط 3 قطارشهری مشهد در آینده نزدیک مسیر بولوار صبا یا شهرک ابوذر تا انتهای بولوار امیریه واقع در منطقه الهیه مشهد را با طول حدود ۲۸٫۵ کیلومتر از جنوب شرق به شمال غرب و برعکس پوشش می‌‌دهد.
به این ترتیب که این خط از پایانه اتوبوسرانی در انتهای خیابان امام رضا(ع) تا میدان بیت‌المقدس ادامه داشته، با عبور از چهار راه خسروی و چهار راه شهدا به میدان شهدا می‌رسد. در این مسیر نیز بیشترین سرویس را به زائران حرم امام رضا(ع) و قشرهای متوسط ارائه می‌نماید. این خط سپس تا میدان فردوسی ادامه می‌یابد و در میدان جانباز و از طریق بولوار جانباز به بزرگراه امام علی(ع) می‌رسد و سپس با طی تمام مسیر بولوار امامیه به اراضی امامیه خواهد رسید. آخرین ایستگاه خط 3 نیز در محل احداث ترمینال جدید اتوبوسرانی برون شهری غرب مشهد خواهد بود.
گرچه کلنگ آغاز عملیات اجرایی خط 3 قرار بود در اردیبهشت امسال توسط معاون اول رئیس جمهور به زمین بخورد، اما به یک باره این موضوع منتفی شد، تا اینکه اواسط خرداد سال جاری و همزمان با نیمه شعبان وزیر کشور با سفر به مشهد، پروژه خط 3 قطار شهری مشهد را کلنگ‌زنی کرد. پس از آن شورای اسلامی شهر با گذراندن مصوبه‌ای، اجرای این پروژه را به قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) واگذار کرد.
۱۹ کیلومتر از طول خط ۳ قطار شهری در مسیر شرق به غرب و برعکس بوده و دارای ۲4 ایستگاه است. حداکثر سرعت قطارها ۸۰ کیلومتر در ساعت و متوسط سرعت آنها ۳۶ کیلومتر در ساعت خواهد بود. همچنین ظرفیت جابجایی مسافر تا 20 هزار نفر در ساعت در هر جهت در نظر گرفته شده و مساحت اراضی قطار شهری روی هم رفته ۴۶ هکتار است. عملیات اجرایی ساخت خط ۳ خرداد ماه ۱۳۹۴ برابر با نیمه شعبان آغاز ش و عملیات حفاری فاز یک این خط در فرودین ماه سال جاری به ثبت رسید. همچنین حفاری فاز دوم خط 3 نیز در شهریور ماه 95 اجرایی گردید.
تاکنون حفاری در فاز نخست خط 3 قطارشهری با حفاری 2 کیلومتر و 700متر در دست انجام است و فاز دوم این خط نیز با 800 متر پیشرفت درجریان است. البته در افق توسعه‌ای، خطوط دیگری شامل خط 4 مترویی نیز تعریف شده است که به مرور اجرایی خواهد شد.
### پایان خبر رسمی