، قم , (اخبار رسمی): ابن فارض بزرگترین سراینده شعر صوفیانه در ادبیات عربی است. موضوع بیشتر اشعار او عشق به خداوند است و از این رو به وی سلطان العاشقین لقب دادهاند.
ابن فارض بزرگترین سراینده شعر صوفیانه در ادبیات عربی است
عمربن فارض بزرگترین سراینده شعر صوفیانه در ادبیات عربی در چهارم ذی قعده سال ۵۷۶ هـ در قاهره متولد شد. شیخ کمال‌الدین محمد، فرزند ابن‌فارض، در وصف پدر خود گفته است: «او مردی بود بلند بالا و خوش سیما و نیکو مشرب. رنگ صورتش به سرخی می‌گرایید و در هنگام وجد و سماع، که حال بر او چیره می‌شد، زیبایی‌ها و نورانیت چهره‌اش فزونی می‌یافت. هرگاه در مجلسی حاضر می‌شد، سکون و وقار بر آن مجلس سایه می‌افکند، بسیار گشاده دست بود ولی برای جمع مال به دنبال اسباب دنیوی نبود.»
ابن‌فارض شاعر ممتازی است که از یک سو قدرت و استعدادهای شاعری را به کمال داراست و از سوی دیگر احساس و ادراک دینی و عرفانی او در غایت علو و کمال است.
وجود این دو امتیاز برجسته موجب شده است که او لوای شعر روزگار خود را در دوره رکود ادبی بعد از جنگ‌های صلیبی بردوش گیرد و بر فراز قله شعر صوفیانه عرب بایستد. چنان که برخی برای او مقامی نظیر مقام جلال‌الدین محمد مولوی در ادبیات فارسی قائل شده‌اند، با نظر به این که شعر صوفیانه عربی همتای شعر صوفیانه فارسی نمی‌تواند باشد.
دیوان ابن‌فارض بر خلاف اغلب دیوان‌های روزگار او، دارای موضوعات و اغراض مختلف نیست؛ بلکه همه مطالب آن پیرامون یک موضوع دور می‌زند و آن عشق الهی است. گویی که او هرگز از عریکه عشق فرود نمی‌آید و به معنای واقعی «سلطان العاشقین» است. در همه دیوان تعبیر از یک عاطفه است و آن شوق به حقیقت مطلق الهی است.
ابن‌فارض برای بیان و ابراز این عاطفه جوشان و صادق و ساری و جاری خود از شیوه‌های مختلف بیانی استفاده کرده است و از حداکثر ظرفیت کلمات بهره برده، بطوری که گاهی شنیدن را به چشم و دیدن را به گوش نسبت می‌دهد و از نظر لفظی در استفاده از آرایه‌های کلامی و صنایع بدیعی آن چنان پیش رفته است که خواننده ژرف‌نگر گمان می‌برد که او به نهایت رسیده، گویی واژه‌ها دیگر ظرفیتی ندارند که وی استفاده نکردهباشد.
وی در سلوک عرفانی خویش با ایجاد تنوع و فراز و فرودهایی راهبر مخاطب یا مخاطبان خویش است. سخنش توصیه‌ای نیست که خودش از آن برکنار باشد؛ بلکه جهت پیمودن راه‌های پرپیچ و خم و صعب العبور، خودش به عنوان پیشوایی در پیشاپیش همگان حرکت می‌کند و دیگران را به همراهی و پیروی فرا می‌خواند. آن چنان حالات خویش را برای مخاطبان و پیروان بازگو می‌کند که آنان با تمام وجود او را درک و احساس می‌کنند.
اوج معنایی شعر ابن‌فارض در قصیده تائیه کبری جلوه‌گر است. این قصیده ۷۶۱ بیت است که حدود نیمی از کارنامه شعری او را در بر دارد و نمایانگر سلوک معنوی شاعر و معراج نامه او است.
به گفته شیخ علی نوه شاعر، ابن‌فارض را اوقاتی حاصل می‌شد که در آن نه صدایی می‌شنید و نه چیزی می‌دید؛ همچون مرده‌ای از خود بی‌خود می‌افتاد. گاهی ده روز بر او می‌گذشت و پس از آن به خود می‌آمد و ابیاتی از تائیه را می‌سرود.
مهمترین شروحی که بر قصیده تائیه کبری موسوم به نظم السلوک و نظم‌الدر نوشته شده است عبارتست از:
- مشارق الدراری تألیف سعیدالدین فرغانی
- منتهی المدارک که ترجمه مشارق الدراری به زبان عربی است و توسط خود مؤلف صورت گرفته است.
- کشف الوجوه الغرّ لمعانی نظم الدرّ تألیف عزّالدین محمود بن علی کاشانی و …
پس از تائیه کبری، مهمترین و مشهورترین قصیده ابن‌فارض، قصیده میمیّه معروف به خمریّه اوست که در وصف شراب حُبّ الهی است.
اشعار ابن‌فارض آبشخوری گوارا برای دوستداران عرفان اسلامی به ویژه ادیبان عرصه زبان و ادبیات پارسی و عربی است. کسانی که در صدد ترجمه آن اشعار برآمده‌اند، گویی چنان محو جذابیّت قصیده تائیة کبری شده‌اند که بقیّه اشعار را رها کرده و تنها به شرح و بسط و ترجمه آن قصیده بسنده کرده‌اند.
در این ترجمه دو نسخه امین الخوری و کرم البستانی مبنا قرار گرفته و بقیه نسخه‌ها در حاشیه است. شیوه کار چنین بوده است که هر بیت بطور دقیق حرکت گذاری شود، سپس نقش نحوی بعضی از کلمات (غیر از قصیده تائیه) ذکر شده و پس از ترجمه واژه‌های دشوار، ترجمه فارسی روان، ساده و دقیق هر بیت نگاشته شده است.
همه اقشار جامعه مخاطبان این کتاب هستند. کسانی که خواستار این هستند که با نمونه‌های بارز شعر عارفانه به زبان عربی آشنا شوند و استفاده کنند، دانشجویان محترم همه رشته‌ها به ویژه رشته‌های علوم انسانی، از جمله دانشجویان رشته‌های الهیات و معارف اسلامی، زبان و ادبیات فارسی و عربی می‌توانند از این ترجمه بهره‌مند شوند.
علاقه مندان برای خرید و دسترسی به کتاب دیوان سلطان العاشقین ابن فارض مصری می‌توانند به سایت انتشارات آیت اشراق به آدرس ayateeshraq.com مراجعه کنند.
### پایان خبر رسمی