، قم , (اخبار رسمی): کتاب تبصرة المؤمنین، جوابیه و ردّیه‌ای بر سخنان ملامحمد طاهر قمی در کتاب تحفه الاخیار است. وی تلاش کرده است مهم‌ترین نقدهای قمی را به شیوه جدال احسن یک به یک مطرح کرده، سپس به شیوه عقلی یا نقلی یا با تمسک به سیره علمای شیعه پاسخ گوید و ارتباط تشیع و تصوف را تبیین کند.
نقد بر عرفان و تصوف بر دو نوع است: درونی و بیرونی.
مقصود از نقد درونی، نقدهایی است که از جانب عارفان و به‌هدف پالایش درونی عرفان و تصوف از ناخالصی‌ها و بدعت‌های راه یافته توسط متشبّهان به صوفیه و صوفی‌نماها، یا به منظور حفظ سالکان از رهزن‌های سیر و سلوک و برخی افراط و تفریط‌های راه یافته به طریقت و تنبه دادن به اغلاط راه یافته یا اشتباهات در مسیر، مطرح شده است.
نقد بیرونی نقدی است که از جانب غیر عارفان یا مخالفان تصوف و به هدف پرهیز دادن دیگران از آنچه مؤلفان بدعت، ضلالت و احیانا زندقه و کفر انگاشته شده است و بیشتر ردیه است تا نقد، چرا که نقد مستلزم بیان نکات مثبت و منفی مورد نقد است.
نقدهای بیرونی گاه توسط شیعیان و گاه توسط اهل سنت نگاشته شده است. چه در بین اهل سنت و چه در میان شیعیان اکثر منتقدین تصوف از بین فقها و محدثان بوده‌اند.
از جمله مخالفان سرسخت عارفان در زمان صفویه ملا محمد طاهر قمی است که در زمان شاه طهماسب می‌زیست و سمت قضاوت و امامت جمعه را داشته است. وی با تألیف رساله تحفة الأخیار در صدر ارائه مبنای نظری برای برخوردهای عملی با اهل تصوف توسط مؤمنان و متشرعان برآمد.
از سوی دیگر علاقمندان به عرفان و صوفیان به مقابله نظری با او و تألیف رساله‌هایی در رد انتقادات وی به عرفان وتصوف برآمدند که از جمله آنان است حکیم تنکابنی طبیب و صوفی عصر صفوی و صاحب کتاب معروف تحفه حکیم در داروشناسی و پزشکی.
وی در کتاب تبصرة المؤمنین تلاش کرده است مهم‌ترین نقدهای قمی را به شیوه جدال احسن یک به یک مطرح کرده، سپس به شیوه عقلی یا نقلی یا با تمسک به سیره علمای شیعه پاسخ گوید و ارتباط تشیع و تصوف را تبیین کند.
تنکابنی مواضع قمی را افراطی می‌داند و اوج افراط گرایی را در این حکم قمی نشان داده است که نه تنها عارفان را تکفیر کرده، بلکه هر کسی که ایشان را کافر نداند نیز تکفیر کرده است، حال آنکه بسیاری از عالمان و مجتهدان شیعه هر چند سالک به مسلک عارفان نبوده‌اند؛ اما عارفان را کافر نمی‌دانسته‌اند. تنکابنی مقدمه را با ذکر گروهی از عالمان شیعه که نسبت به مسلک عارفان حسن ظن داشته یا خود از ایشان بوده‌اند می‌آغازد.
سپس به موضوع جعل احادیث علیه صوفیه می‌رسد که ظاهراً بحسب قرائن عدیده، اغلب اینگونه احادیث در زمان صفویه ( توسط برخی متشرعان) ساخته شده است.
آنگاه ضمن نام‌گذاری رساله به تبصرة المؤمنین دوازده فصل و خاتمه برای آن ذکر می‌کند که هر فصل مشتمل بر بیان ادعای قمی و پاسخ تنکابنی به ادعای مزبور. در این فصول ضمن تبیین ربط بین تشیع و عرفان به موضوعاتی در حیطه عرفان نظری، مانند وحدت وجود و معنی انوار و حجب و لطایف انسانی و … یا در حیطه عرفان عملی، مانند مشروعیت ذکر و چله نشینی و عزلت و مانند آن می‌پردازد.
فصول مورد بحث در کتاب به شرح زیر است:
- فصل اول: در اثبات طریقت
- فصل دوم: در تحقیق ولایت و ردّ کلام اهل ظاهر و درجات ایمان و بیان پیری و مریدی و جایز بودن ریاضت و رهبانیت و ترک حیوانی و لذّات نفسانی
- فصل سیّم: در تحقیق عشق
- فصل چهارم: در دلایل ذکر خفی و جلی و تحصیل غنا و وجد و سماع
- فصل پنجم: در بیان کشف و رؤیا و وحی و الهام و عروج و وجود اوتاد و اقطاب و کرامات و عدم ضرر اهل الله از جمیع مضرات
- فصل ششم: در وحدت وجود
- فصل هفتم: در بیان انوار و حجب
- فصل هشتم: در مشروعیّت چلّه که قسمی از اعتکاف است
- فصل نهم: در بیان شطح و طامات
- فصل دهم: در بیان روح عظیم
- فصل یازدهم: در بیان فناء فی الله
- فصل دوازدهم: در جواب مطاعنی که حضرت شیخ الإسلام قم نسبت به هریک از عرفای حقه داده است/ خاتمه: در دلایل تشیع و تأویل اقوال مشایخ کبار.
علاقهمندان جهت دسترسی و خرید کتاب تبصرة المؤمنین (در نسبت بین عرفان و تشیع) می‌توانند به سایت فروشگاه اینترنتی انتشارات آیت اشراق به آدرس ayateeshraq.com مراجعه فرمایند.
### پایان خبر رسمی