، تهران , (اخبار رسمی): دولت‌ها برای حمایت از صنایع خود همواره مشوق‌ها، معافیت‌ها و اقداماتی مشابه را در نظر می‌گیرند تا صنایع مورد نظر آنها در بستر صحیحی شکل گرفته و بتوانند در بازارهای داخلی و بین‌المللی به رقابت بپردازند.
به گزارش اخبار رسمی به نقل از روابط عمومی شرکت ملی مس ،این در حالی است که در ایران این نوع حمایت‌ها، به‌ویژه در مورد صنایع مس اعم از صنایع تولید محصولات نیمه‌ساخته و صنعت سیم و کابل، نتایج دیگری به دنبال داشته است. صنایع بالادست یعنی تولیدکنندگان مس تصفیه‌شده، برای فعال‌سازی یا سرپا نگاه‌داشتن صنایع پایین‌دست، مجبور به عرضه محصولات خود با تخفیف نسبت به قیمت‌های جهانی شده‌اند. این مسأله، طی چند سال گذشته علاوه بر بروز ناهنجاری‌هایی در صنایع پایین‌دست، باعث وارد آمدن هزینه‌ها و زیان‌های میلیاردی به شرکت ملی صنایع مس ایران به‌عنوان تولیدکننده عمده کنسانتره و کاتد در ایران و نیز سهامداران خرد و کلان این شرکت شده است. در همین حال، کاهش متناوب قیمت جهانی مس نیز باعث مضاعف شدن فشارهای مالی، طی پنج سال گذشته شده است. برای بررسی مکانیزم قیمت‌گذاری مس در ایران، معاون مالی و اقتصادی شرکت ملی صنایع مس ایران گفت‌وگویی انجام داده است. «محسن بازارنوی» در این خصوص می‌گوید در دنیای امروز، مکانیزم‌های حاکم بر بازار یعنی شرایط عرضه و تقاضا، تعیین‌کننده قیمت نهایی مس است. وی معتقد است با ایجاد یک بازار رقابتی در بورس، بنگاه‌ها می‌توانند به‌صورت شفاف به معامله بپردازند و به‌تبع آن، در فضای رقابتی و سالم پیشرفت کنند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
محصولات مسی اعم از کنسانتره مس، مس تصفیه‌شده و همچنین قراضه مسی در ایران چگونه قیمت‌گذاری می‌شوند؟
در ایران نیز همانند سایر بازارهای بزرگ بین‌المللی، قیمت‌های مس و محصولات مسی براساس قیمت‌های جهانی بورس فلزات لندن و با در نظر گرفتن شرایط خاص موجود در بازار تعیین می‌شوند. البته قیمت مصرف‌کننده مس در بازارهای مختلف، علاوه بر قیمت‌های تعیین‌شده در بازار فلزات لندن یا هریک از بورس‌های معتبر بین‌المللی دیگر، تحت تأثیر عامل دیگری به نام پریمیوم کاتد قرار دارد که به قیمت تعیین‌شده در بورس‌ها اضافه می‌شود (LME+Premium). رقم پریمیوم تحت تأثیر هزینه‌های انتقال کاتد از انبار بورس‌های مختلف به بازارهای مصرف، بیمه و همین‌طور سود ناشی از این فعالیت که با عرضه و تقاضای محصول در ارتباط است، تعیین می‌شود. طی چند سال گذشته، شرایط قیمت‌گذاری مس در بازار ایران، تفاوت‌هایی با بازارهای بین‌المللی و منطقه و همین‌طور بازار آزاد مس داشته است؛ این تفاوت در فرایند محاسبه پریمیوم و همین‌طور نرخ ارز مورد استفاده در قیمت‌گذاری مشهود بوده است. برای مثال، تا سال‌های قبل از 1393 در قیمت‌گذاری محصول مس تصفیه‌شده در بورس کالای ایران، پریمیوم لحاظ می‌شده است؛ اما از ابتدای سال 1393 تا 24 مردادماه 1395، کاتد تولیدی در شرکت ملی مس بدون پریمیوم و با تخفیف سه درصدی، پایین‌تر از قیمت بورس فلزات لندن، در بورس کالای ایران عرضه شده است. در نوع ارز مورد استفاده در محاسبه قیمت مس تصفیه‌شده طی سال‌های 1390 تا 1393 نیز، شرکت از بابت استفاده از نرخ‌های مرجع و نرخ ارز مبادلاتی، دچار ارزان‌فروشی‌هایی شده است که نهایتاً باعث شده قیمت عرضه و فروش مس کاتدی در بازار داخل، طی سالیان اخیر همواره پایین‌تر از قیمت فروش این محصول در بازار جهانی باشد. ضمن اینکه قیمت قراضه مسی در ایران براساس قیمت فروش مس کاتد در بورس کالای ایران، با اعمال درصدی تخفیف و همچنین با در نظر گرفتن شرایط بازار و قدرت چانه‌زنی با عنایت به مقتضیات زمانی تعیین می‌شود. در بازار داخلی، عرضه و تقاضای کنسانتره به‌صورت محدودی انجام می‌شود و به‌طورکلی، مشابه با سایر محصولات مسی، قیمت آن براساس نرم‌های جهانی بر مبنای قیمت مس تصفیه‌شده و تعرفه‌های ذوب و پالایش تعیین می‌شود. تعرفه‌های ذوب و پالایش مس که به اصطلاح به هزینه‌های ذوب و پالایش یا TC/RC معروف است، دستمزدی است که واحدهای ذوب و پالایش برای فرآوری مس از ارزش مس محتوای کنسانتره کم می‌کنند.
ساز‌وکارهای قیمت‌گذاری مس تصفیه‌شده در سال‌های گذشته در ایران چه تأثیری بر عملکرد شرکت ملی مس داشته است؟
طی سال‌های 1390 به بعد، همواره قیمت جهانی مس روندی نزولی را طی کرده است؛ اما با وجود آنکه این روند نشان‌دهنده افت 44درصدی قیمت‌های جهانی تاکنون بوده است و در کنار آن، افزایش سالانه هزینه‌های پرسنلی، مواد و قطعات و سایر هزینه‌های جانبی در این شرکت رخ داده است، شرکت ملی صنایع مس ایران، از ابتدای سال 1393 تا تیرماه 1395، محصولات مسی خود را با سه درصد تخفیف، پایین‌تر از قیمت بورس لندن در بورس کالای ایران عرضه کرده است. ضمن اینکه با محاسبه میزان تخفیف ارائه‌شده توسط شرکت ملی مس، مشخص می‌شود که این شرکت مفتول و کاتد تولید خود در سال 1394 را با مبلغی حدود 677 میلیارد ریال تخفیف به مشتریان داخلی عرضه کرده است. این میزان تخفیف باعث شده است تا مبلغی حدود 16 ریال بر سود هر سهم شرکت ملی مس در سال 1394 تأثیر منفی داشته باشد. این نکته، مؤید آن است که این مقدار تخفیف از سود سهامدارن این شرکت کاسته شده و در عوض، به شرکت‌های خریدار مفتول و کاتد تعلق گرفته است.
آیا سازوکار قیمت‌گذاری مس در ایران تاکنون توانسته است اهداف تعیین‌شده را برای فعال‌سازی صنایع پایین‌دست محقق سازد؟ نظر شما در این خصوص چیست؟
بررسی آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران از سال 1390 تا 1394 نشان می‌دهد که علاوه بر شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت‌های دیگری نیز اقدام به صادرات کاتد کرده‌اند؛ بدین معنی که برخی توانسته‌اند به پشتوانه تخفیف‌ها و حمایت‌های ارائه‌شده در فروش داخلی کاتد، مجدداً صادرات غیرمتعارف و احتمالاً غیرقانونی این محصول را افزایش دهند؛ مسئله‌ای که می‌تواند با کاهش میزان تخفیف‌های ارائه‌شده کنترل شود. ارائه این حمایت‌ها در دوره‌های زمانی مختلف، نتایج زیر را به دنبال داشته است:
فروش بسیار ارزان کاتد به تولیدکنندگان محصولات نیمه‌ساخته به‌صورت حواله‌ای (نیمه اول دهه 80): این موضوع به رشد سریع صنایع پایین‌دست به‌منظور دریافت مجوز خرید ارزان کاتد و ایجاد واحدهای متعددی با تکنولوژی‌های بعضاً ضعیف در کشور منجر شد. در حال حاضر، حدود 8000هزار تن ظرفیت بلااستفاده در کشور وجود دارد که سرمایه‌ای چندهزار میلیارد تومانی برای آن صرف شده و به دلیل نبود بازار تقاضا برای محصولات آنها، در حال مستهلک شدن است.
ارزان‌فروشی کاتد ناشی از اختلاف نرخ ارز در بازار (اختلاف 10 تا 20درصدی طی سال‌های 1390 تا 1392): طی این دوره، شاهد صادرات غیرمتعارف کاتد به همان شکل و یا ذوب‌ریزی مجدد و فروش آن به قیمت کمتر از کاتد بودیم که این موضوع علاوه بر تحمیل ضرر اقتصادی به کشور، تنها، زمینه سودجویی برخی افراد را فراهم کرد.
فروش نسبتاً ارزان کاتد ناشی از تخفیف سه درصدی و چشم‌پوشی از پریمیوم (سال‌های 1393 تا 1395): بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌‌رغم کاهش میزان صادرات غیرمتعارف کاتد با استفاده از نرخ ارز بازار آزاد در سال 1393، در سال 1394 مجدداً نزدیک به 66هزار تن مس تصفیه‌شده که بخش عمده‌ای از آن کاتد بوده، به خارج از کشور صادر شد.
همان‌طور که اشاره شد، حمایت‌های انجام‌شده به شکل ارزان‌فروشی کاتد، تنها منجر به سرمایه‌گذاری‌های ضررده در صنایع پایین‌دست و افزایش قاچاق و صادرات غیرمتعارف مس تصفیه‌شده به شکل کارنشده از کشور شده است. این رویکرد، به وابستگی واحدهای تولیدی به ارزان‌فروشی کاتد در بورس کالا منجر شده است که برای مهار آن، اتخاذ سیاست‌های مبتنی بر بازار آزاد و قیمت‌گذاری واقعی محصولات، بهترین راهکار برای رشد صنایع پایین‌دست، افزایش رقابت‌پذیری و کاهش قیمت تمام‌شده خواهد بود. در این خصوص، به‌طور مشخص پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود تا با اجرای آنها، علاوه بر اجرای سیاست‌های حمایتی دستگاه حاکمیت در مورد صنایع پایین‌دست مس بدون ایجاد شرایط رانتی، از برهم‌زدن روش اصولی قیمت‌گذاری محصولات جلوگیری شده و همچنین سود و منافع سهامداران شرکت مس محفوظ بماند:
حمایت‌های انجام‌شده از صنایع پایین‌دست به شکل‌های دیگری به‌جز ارزان‌فروشی کاتد انجام شود. کاهش هزینه‌های تأمین مالی، بهبود مناسبات تجاری و کمک به حضور و افزایش صادرات محصولات صنایع پایین‌دست مس به بازارهای جهانی، مواردی از این دست هستند.
ضمناً سازمان گمرک کشور با ارتقای سیستم‌های نظارتی خود، از بروز اشتباهات ثبتی تا حد ممکن جلوگیری کند. استفاده از سیستم ثبت کد 8 یا 10رقمی به جای سیستم‌های 6رقمی که فعلاً مورد استفاده قرار می‌گیرد، امکان تشخیص بهتر انواع کارنشده مس تصفیه‌شده را فراهم می‌کند.
کاتد عرضه‌شده در بورس، در شرایط بازار آزاد و رقابتی و براساس فرمول‌های بین‌المللی ارزش‌گذاری شود تا زمینه سوءاستفاده از ارزان‌فروشی کاتد، به‌طور کامل مرتفع شده و از وارد آمدن ضررهای اقتصادی جبران‌ناپذیر به اقتصاد کشور جلوگیری شود. البته با توجه به رکود حاکم بر بازار و صنایع داخلی، این مسئله باید طی دوره زمانی معقولی محقق شود تا مشتریان شرکت، بتوانند خود را با این شرایط وفق داده و فشار مضاعفی به آنها وارد نیاید.
بالاخره باید توجه داشت شرکت ملی صنایع مس ایران به‌عنوان یک شرکت خصوصی بورسی باید همواره جواب‌گوی خیل عظیم سهامداران خود باشد؛ بنابراین، ضروری به نظر می‌رسد که از همه امکانات و پتانسیل‌های خود در جهت جلوگیری از زیان بیش از حد سهامداران در چارچوب قانون و مقررات کنونی در کشور استفاده کند. به‌علاوه، این شرکت با حدود 20هزار نفر پرسنل، یک شرکت در حال توسعه به شمار می‌رود که به هیچ عنوان از بودجه کشور استفاده نمی‌کند و تمام منابع مالی ارزی و ریالی مورد نیاز هزینه‌های جاری و مخارج سرمایه‌ای خود را تنها از محل درآمد حاصل از فروش محصولات تأمین می‌کند. ازاین‌رو، تخفیف و ارزان‌فروشی، هیچ‌گونه توجیه اقتصادی‌ای برای این شرکت ندارد.
به نظر شما بهترین رویکرد برای قیمت‌گذاری مس در داخل کشور چیست؟ این رویکرد چه نتایجی را در پی خواهد داشت؟
باید توجه داشت که موفقیت صنعت و اقتصاد کشور، در گرو برون‌رفت از اقتصاد دستوری و حاکمیتی، توجه بیشتر به بخش خصوصی و برقراری شرایط بازار آزاد است که در آن، عرضه و تقاضای موجود در بازار، در یک شرایط رقابتی، سالم و شفاف تعیین‌کننده باشند؛ بنابراین، در چنین شرایطی هم قیمت‌ها در سطح واقعی خود قرار می‌گیرند و هم شرکت‌ها با انجام برنامه‌ریزی بهتر، تلاش خود را بیشتر کرده و به‌تبع آن، سود بالاتری را برای سهامداران خود به دست می‌آورند. درصورتی‌که، چنین شرایط بر اقتصاد کشور حاکم شود تمامی شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های خصوصی اعم از شرکت ملی مس و سایر شرکت‌های صنایع پایین‌دستی، تصمیمات خود را صرفاً بر پایه ملاحظات فنی و اقتصادی قرار خواهند داد که امیدواریم شاهد روند رشد سالم صنایع در کشور باشیم.
در خاتمه، یادآور می‌شود که علاوه بر بازار داخل و توسعه آن بر مبنای سازوکار بازار آزاد و رقابتی، برنامه‌ریزی و حرکت شرکت مس در راستای اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب مبنی بر توسعه صادرات و حمایت همه‌جانبه از آن بوده است و این رویکرد با نگاه اقتصادی و ارزآوری ادامه دارد. البته همان‌طور که می‌دانیم هنوز تحریم‌ها کاملاً برطرف نشده و بسیاری از مسائل و مشکلات ناشی از آن همچنان برای شرکت هزینه و ریسک ایجاد می‌کند؛ اما با این حال، خالص ارزآوری مثبت به‌علاوه سایر پیامدهای مثبت، نتیجه عملکرد شرکت در حوزه بازاریابی و فروش بوده است که قطعاً در سایه عنایت حضرت حق و با رفع کامل تحریم‌ها، دست‌آوردهای به‌مراتب بهتری در این حوزه نصیب شرکت خواهد شد.
### پایان خبر رسمی